Маърифати илмива фаъолияти эҷодию моддии Аҷамиён дар китоби таърихи маданияти ҷахонисабт шудаанд.
Мисри Қадим яке аз давлатҳои қадимтарини Шарқи Бостон буда, дар қисмати Шимолу Шарқии Африка вокеъ гардидааст.
Олимон ва бостоншиносон аз рӯи дастовардҳои фарҳангиву бозёфтҳои археологи маълум карданд, ки гаҳвораи тамаддуни инсонӣ Шарқи Бостон аст. Олимони машҳури рус Н.И.Вавилов, Р.Ю. Виппер, Б. Б.
Хитой (Чин) низ яке аз гаҳвораҳои тамаддуни аҳли башар маҳсуб мешавад. Давраи қадимтарни дар инкишофи маданияти Хитой ҳазорсолаи IV-уми то милодӣ ва ҳазорсолаи III -юми то милодӣ ба шумор меравад.
Авасто – Абасто, Апастак, яке аз куҳантарин осо-ри фарҳангии халқҳои эронинажод, китоби муқаддаси оини зардуштия буда, маъноҳои асос, дастур, сарқо-нун, дониш ва ниёишро дорад.
Байнаннаҳрайн – дар Шарқ панҷҳазор сол пеш аз милод дар байни ду дарё ( Даҷла ва Фурот) якчанд дав-латҳое ба вуҷуд омаданд, ки онҳо давлатҳои Шумер, Акад, Бобулистон (Бобил), Финикия, Ошур (Осир) буда
Аз охири асри XIX ва ибтидои асри XX cap карда, дар илми фарҳангшиносӣ равияҳо, ҷараёнҳои мухталифу зиёде ба вуҷуд омаданд.
Яке аз хусусиятҳои дигари тамаддун ин суръатно-кии он мебошад. Пас тамаддун мӯҳлати дарёфти даст-овардҳо, такомули таҳаввулотро хеле кӯтоҳ мекунад.
Байнаннаҳрайн (номи юнониаш Месопотамия), сарзаминест, ки дар миёни ду дарё- Даҷла ва Фурот (Тигр ва Евфрат) воқеъ гардидааст.
Аксари мутафаккирон ва рӯшанфикрони мардуми Осиёи Марказӣ аз намояндагони зиёиёни пешқадами Руссия сабақ мегирифтанд.
Санъат таърихи қадима дошта, дар ҷамъияти ибтидоӣ дар омезиш бо асотиру эътиқодҳои динӣ иайдо шудааст ва дар раванди ташаккули ҷомеаи инсонӣ то имрӯз дар рушду камол аст.
Дақиқӣ, Фирдавсӣ, Носири Хусрав, Ҳофизи Шерозӣ, таърихшиносону ҷуғрофидонҳои араб ва бисёр дигарон забони адабии асрҳои IX-XV тоҷикиро порсӣ, форсӣ, порсии дарӣ, форсии дарӣ ва дарӣ гуфтаанд.
Эрон яке аз қадимтарин давлатҳои Шарқ маҳсуб мешавад, ки гаърихи зиёда аз 5-ҳазорсола дорад.
Аз дӯст ба ҳар захме афгор набояд шуд В –аз ёр ба ҳар ҷавре безор шуд.
Дини зардуштӣ Зардушт 1000 то милод Дини яҳудй Мусо- 1400 то милод Дини масеҳй- Исои Масеҳ 1 то милод Дини ҳиндуи Кришно 3000-1400 то милод Дини ислом Муҳаммад (570-632)-и (УП)-и милодиДини зардуштӣ З