То асри XIX ҳамаи таҳқиқоти масъалаҳои сиёсӣ дар доираи дигар фанҳо, аз қабили фалсафа, ҳуқуқшиносӣ, ҷомеашиносӣ, таърих ва ғ. сурат мегирифт.
Таърих мисолҳои зиёдеро медонад, ки дар марҳилаҳои тақдирсози таърихӣ шахсиятҳое пайдо мешаванд, ки миллатҳо ва давлатҳоро аз нестшавӣ эмин медоранд.
Таносуби байни арзишҳои сиёсӣ ва воқеияти сиёсӣ ҳеҷ гоҳ наметавонад бо ҳам мувофиқат намояд. Бинобар ин, таҳлили демократия бо назардошти амалияи сиёсӣ моҳияти онро ба таври дигар муайян менамояд.
Тавре ки маълум аст, назарияҳои мухталифи демократия мавҷуданд, ки онҳо хислату хусусиятҳои гуногуни демократияро инъикос менамоянд.
Системаи сиёсии ҳар як мамлакат, ки дорои хусусиятҳои хосси рушду инкишофи худ мебошад, дар зери таъсири як қатор омилҳо ташаккул меёбад.
Рушду инкишофи афкори сиёсии асри XIX бо ғалабаи инқилоби бузурги Фаронса, дар амал татбиқ гардидани ҷомеаҳои саноатӣ, ба вуҷуд омадани шакли нави давлатдорӣ ва пайдоиши ҳаракатҳои коргарӣ алоқамандии
Равандҳои сиёсӣ ба ду навъ тақсим мешаванд: равандҳои сиёсии дохилӣ ва хориҷӣ.
Олимону муҳаққиқон, пеш аз ҳама, элитаи кушода ва пӯшидаро аз ҳам фарқ менамоянд. Элитаи пӯшида ҳангоми ташаккулдиҳии худ меъёрҳои хеле вазнини интихоби аъзоёнро истифода менамояд.
Нақш ва мавқеи давлат дар системаи сиёсии ҷомеа ба воситаи вазифаҳои асосии он муайян карда мешавад.
Намояндаи дигари илму фарҳанги форсу тоҷик (асри ХIV) Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ (1314-1386) мебошад.
Маълум аст, ки асри ХХ ба таърих чун асри пурфоҷиа ва зиддиятноктарин ворид гардидааст.
Зуҳури ҳокимият хосси ҷомеаи инсонӣ буда, сароғози биологӣ, табиӣ ва иҷтимоии ҳаёти онҳоро ташкил медиҳад.
Дар ҳаёти ҷамъиятию сиёсӣ дар баробари ҳизбҳо инчунин ташкилот ва ҳаракатҳои ҷамъиятӣ низ нақши фаъол мебозанд.
Дар замони муосир ҳарчанд демократия ба таври васеъ паҳн гардида, эътироф шуда бошад ҳам, ҳанӯз ҳам шумораи ками аҳолии кураи замин дар шароити ин навъи идоракунӣ умр ба сар мебаранд.
Дар замони муосир иттиҳодияҳои мухталифи ҷамъиятӣ дар системаи сиёсии ҷомеа мавқеи махсусро ишғол менамоянд. Онҳо дар шаклҳои мухталиф зоҳир гардида, ташаккул меёбанд.