Авесто — Авасто, қадимтарин асари адабиёти форс-тоҷик, китоби муқаддаси зардуштия — оина халқҳои эронинажоди кадим.
Пас аз барҳамхӯрии давлати Ғуриён сулолаи дигаре аз миёни мардуми кӯҳистони Ғур дар душвортарин лаҳзаҳои таърихи мардуми тоҷик, яъне замони ҳамлаи муғул давлатеро таъсис доданд, ки дар таърих бо номи
Ҷануби Туркманистон. Дар охири ҳазорсолаи V п.м. ба Туркманистони Ҷанубӣ, ба доманаҳои кӯҳи Копетдоғ аз Эрони Марказӣ ва Шимолӣ қабилаҳое омаданд, ки маданияти хос ва пешрафта доштанд.
Нақша: Зуҳури давлати Салчуқӣ дар Хуросон ва давраи аввали забткориҳои он. Тужралбеки Салчуқӣ (1040 -1063).
Нақша: Таъсисёбии Ҳоқонии турк ва афзудани он дар Осиёи Миёна.Иттифоқи ҳарбии Сосониёну Туркҳо алайҳи Ҳайтолй ва оқибатҳои он.Низои Туркҳо ва Сосониён оиди тиҷорат.
Бузургтарин намояндаи аҳли тасаввуф ва намоёнтарин олими соҳаҳои мухталифи усули исломи ин давра Абӯҳомид Муҳаммади Ғаззолӣ (1058-1112) буд.
Домоди халифа дар Балҷувон чӣ меҷуст? «Агар муборизони дифоъ аз хостаҳои миллӣ ба чашми дигарон, аз ҷумла русҳо чун «босмачӣ» муаррифӣ шаванд, мо ҳам аз забони онҳо гирифта онҳоро бояд «босмачӣ» гӯем?
Асрҳои XIV-XV дар қатори ҷангҳои зиёд фурсати мусоид барои бунёдкориву созандагӣ муҳаё омад. Темур ва ворисони ӯ барои бунёди биноҳои маъмурӣ ва маданӣ таваҷҷӯҳи хос зоҳир мекарданд.
Кишоварзй. Дар асрҳои 1Х-Х дар Мовароуннаҳру Хуросон муносибатҳои ташаккулёфтаи феодалй пурра чорй шуданд.
Натиҷаи дигаргунсозиҳо. Солҳои 1929-1941 дар Тоҷикистон ба тамоми душвориҳо ва хатогиҳо нигоҳ накарда, дар соҳаҳои иҷтимоию иқтисодӣ ва фарҳангӣ муваффақиятҳои назаррас ба даст дароварда шуд.
Нақша: Дастоввардҳои назарраси хоҷагии қишлоқ.Равнақи истеҳсоли маъдан ва кӯҳкорӣ.Инкишофи истеҳсоли шиша, сафолот, бофандагӣ ва дигар намудҳои касбу ҳунар.Тиҷорат ва муомилоти пул.
Сабабҳои гузаронидани тақсимоти ҳудуди миллӣ. 30 декабри соли 1922 Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Шӯравии Сотсиалистӣ (ИҶШС-СССР) бунёд гардид.
Нақша: Ҳукмронни Қарохониён дар Мовароунннаҳр.Қарохониён ва Қарохитоиҳо.Қудратманд ва афзудани мулки Ғазна дар даврони Сабуктегин (963-997) ва Маҳмуди Ғазнавӣ (998-1030).Суқути давлати Ғазнавиён.
Зуҳури салҷуқиён.
Таъснеёбии генерал-губернатори Туркистон ш ҳуқуқҳои номахдуди нахустин губернатори он генерал К.П.Кауфман.Оқибатҳои аз тарафи Россия забт шудани Осиёи Миёна:а) ҷиҳатҳои мусбат; б) ҷиҳатҳои манфӣ.