Сарзамини Тоҷикистони имрӯза таъриху мадани-яти қадима дорад, ки осорҳои хаттӣ, санъат, меъморӣ, шаҳрсозй, ақидаҳои илмӣ ва анъанаҳои иҷтимоӣ исбо-ти он аст.
Авасто – Абасто, Апастак, яке аз куҳантарин осо-ри фарҳангии халқҳои эронинажод, китоби муқаддаси оини зардуштия буда, маъноҳои асос, дастур, сарқо-нун, дониш ва ниёишро дорад.
Дини зардуштӣ Зардушт 1000 то милод Дини яҳудй Мусо- 1400 то милод Дини масеҳй- Исои Масеҳ 1 то милод Дини ҳиндуи Кришно 3000-1400 то милод Дини ислом Муҳаммад (570-632)-и (УП)-и милодиДини зардуштӣ З
Гарчанде ки объекти тадқиқоти фархангшиносимаълум аст, лекин мавқеи он дар омӯзиши маданият на он қадар аён аст.
Эрон яке аз қадимтарин давлатҳои Шарқ маҳсуб мешавад, ки гаърихи зиёда аз 5-ҳазорсола дорад.
Аксари олимони дунё бар он ақидаанд, ки фарҳанг ва тамаддуни мардуми Европа нисбат ба фарҳанг ва тамаддуни халқҳои Шарқ дертар ба вуҷуд омадааст.
Сокинони қитъаи Европа низ дар ташаккули фарҳанг ва тамаддуни аҳли башар саҳми босазо гузоштаанд. Ҷазираи Крит дар қитъаи Европа аз қадимтарин марказҳои тамаддуни инсонӣ ба ҳисоб меравад.
Нақша: Аломатхои асосии маданияти давраи маорифпарварӣ.Хусусиятхои жанрива услубии санъат.Болоравии санъати театрива мусиқӣ.
Нақша:1.Худшиносии миллияке аз омилхои асосии баландшавии тафаккури маданӣ. 2. Пойдории сулх ва инкишофи иқтисодиёт. 3. Масъалахои маданияти маънавии замони муосир.
Доир ба масъалаи пайдоиши «Авесто» дар адабиёти илмиақидахои гуногун ҷой дорад. Як гурӯхи олимон (Дюперон, Дармстетер, Мейе, Юар ва ғайра) пайдоиши онро ба мамлакати Мидия нисбат медиханд.
«Авесто» хамчун нахустфарханги мардумони ориёнасл намунаи безаволи осори фарханги маданияти ҷахониба шумор меравад.
Эхёи миллии халқхои Эрони Шарқӣ, ки ба пайдоиши халқи тоҷик вобаста аст, хамзамон оғози давраи эхёи Шарқи Миёна мебошад. Суханони олими машхури рус академик Н.И.Конрад комилан одилона мебошад.
Маърифати илмива фаъолияти эҷодию моддии Аҷамиён дар китоби таърихи маданияти ҷахонисабт шудаанд.
Дар таърихи маданияти халқи тоҷик замони Эхёи Аҷам пурмахсултарин давраи инкишоф буда, xунбиши бузурги таърихию фархангиба вуқӯъ пайвастааст.
Дақиқӣ, Фирдавсӣ, Носири Хусрав, Ҳофизи Шерозӣ, таърихшиносону ҷуғрофидонҳои араб ва бисёр дигарон забони адабии асрҳои IX-XV тоҷикиро порсӣ, форсӣ, порсии дарӣ, форсии дарӣ ва дарӣ гуфтаанд.