Машшоъ вожаи арабист ва маънияш одами тезгард ё тезрав мебошад.
Тасаввуф яке аз машҳуртарин таълимотҳои фалсафии форс-тоҷик маҳсуб мешавад. Ин ҷараён дар асрҳои авали густариши дини ислом дар мамолики Шарқи Наздику Миёна пайдо шудааст.
Бар хилофи иҷтимоият, тамадуну маданият ва фарҳанг, дар зери мафҳуми табиат ҳама он чи ки худи инсон наофаридааст ва намеофарад, ҳамаи он протсессҳо, ашёҳо, ҳодисоту руйдодҳоеро мефаҳмонад, ки д
Масъалаи шуур дар фалсафа. Инсон қобилияти фавқуллодаи пеши назар овардани таҷрибаи ҳаётию ҳодисаҳои муддатҳо пеш пушти сар намудаи худ ва инсониятро дар маҷмуъ доро мебошад.
Паёмади дигари ташаккули ҷомеаи пасосаноатӣ ин зуҳури раванди ҷаҳонишавӣ мебошад.
Шамсиддини Шоҳин (1857-1894) шоир-мутафаккири намоёни маорифпарвари тоҷик маҳсуб мешуд. Осори Шоҳин аз девони ашъор, маснавиҳои «Лайлӣ ва Маҷнун», «Тӯҳфаи дӯстон», «Бадеъ-ус-саноеъ» иборат аст.
Маорифпарварӣ ҷараёни иҷтимоию сиёсӣ ва адабию фарҳангиест, ки бо усули таблиғ ва ташвиқи ғояҳои хайрияти умум, адолат, илму хирад нуқсонҳои сохти муайяни ҷамъиятиро рафъ кардану анъанаю тарзи ҳаёт ва
ҷайния таълимоти динию фалсафиест, ки дар асрҳои VI-V пеш аз милод зуҳур карда, бо мурури замон ба яке аз динҳои ҳиндустони қадим табдил ёфт.
Мирзо Абдулқодири Бедил (1644-1721) мутафаккири озодандеш ва донишманди машҳури фалсафаи исломии машриқзамин аст.
Исмоилия яке аз ҷараёнҳои бонуфузи мазҳабӣ-фалсафӣ дар кишварҳои Осиёи Марказӣ ҳисоб мешавад, ки дар қарни VIII-и милодӣ ба вуҷуд омадаст.
Маърифат раванди фаъолонаю мақсадноки инъикоси воқеият дар майнаи инсон буда, таъиноташ дастрас кардани донишҳои мувофиқ дар бораи олам мебошад.
Дар фалсафаи асримиёнагии Аврупои масеҳӣ ва Шарқи исломӣ масъалаи таносуби эътиқод ва ақл, маърифати ҳадсӣ-интуитивӣ ва маърифати ҳиссӣ-ақлонӣ аз фалсафаи Юнони бостонӣ, ҳамроҳ бо дигар масоили фалсаф
Тавcифи умумии таърихи фалсафаи тоҷик: Фалсафаи тоҷику форс ва қавмҳои ҳамасли онҳо дорои таърихи беш аз ду ҳазорсола мебошанд.
Абӯнаср Муҳаммад бинни Муҳаммади Форобӣ (873-950) яке аз саромадони ҳикмати машшоии давраи тасаллути ислом маҳсуб мешавад.
Фахриддини Розӣ (1149-1209) намояндаи машҳури мактаби фалсафии калом аст, ки дар рушду равнақи ин мактаб хизматҳои шоён кардааст.