Илм – як намуди фаъолияти маърифатӣ, ки вазифааш коркард ва низомноксозии назариявии донишҳои объективӣ дар бораи воқеият аст. Илм аз амалия пайдо шудааст ва дар асоси он тараққӣ мекунад.
Носири Хусрави Қубодиёнӣ (1004-1088) аз бузургтарин шоир ва барҷастатарин файласуфи исмоилимазҳаби тоҷик ба шумор меравад.
Детерминизм (аз лот., determinare – муайян кардан) назариёти фалсафӣ аст, ки қонуниятӣ ва сабабӣ будани кулли зуҳуроти табиат ва ҷамъиятро эътироф мекунад.
Инсон ягона мавҷудест, ки миранда будани худро медонад, вале маргро бартараф карда наметавонад. Фаҳмишу маънидодкуниҳои гуногуни марг вуҷуд доранд.
Маънои ҳаёт масъалаест, ки ҳамеша барои инсон пеш меояд, ҳам вақти кору амали муқаррарии ҳаррӯза, ҳам вақти маърифати талаботу манфиатҳо, ҳам вақти андешарониҳо дар хусуси зиндагии кунунӣ ва ояндаи на
Доир ба ҷаҳонбинии динӣ ва фалсафии мардуми ҳинд асарҳои зиёде вуҷуд доранд.
Даҳрия.
Абӯҷаъфар Муҳаммад ибни Муҳаммад Насируддини Тусӣ (1201-1274) аз чеҳраҳои дурахшонтарини афкори фалсафӣ ва ҷамъиятӣ-сиёсии асримиёнагии тоҷик ба шумор меравад.
Ҳаёти ҷамъиятӣ дар алоқамандии бевосита бо табиат инкишоф меёбад.
Хусусиятхои муҳими психика ва шуур. Инъикос.
Шамсиддини Шоҳин (1857-1894) шоир-мутафаккири намоёни маорифпарвари тоҷик маҳсуб мешуд. Осори Шоҳин аз девони ашъор, маснавиҳои «Лайлӣ ва Маҷнун», «Тӯҳфаи дӯстон», «Бадеъ-ус-саноеъ» иборат аст.
Садриддин Айнӣ (1878-1954) адиби барҷаста, олими маъруф ва арбоби намоёни давлатӣ ва ҷамъиятии Тоҷикистон мебошад.
Мӯътазила вожаи арабӣ ва маънояш дуршуда ё ҷудошуда мебошад. Он яке аз аввалин ҷараёнҳои бонуфузи калом аст, ки муассисонаш Абӯҳузайфаи Восил ибни Ато (699 – 748) ва Амр ибни Убайд (ваф.
Дар нимаи дуюми асри ХХ вобаста ба тағиротҳои технологии дар кишварҳои пешрафта ба амаломада диду назарҳои нав оид ба табақабандии ҷомеаҳо пайдо шуд.
Яке аз фаслҳои муҳими илми фалсафа онтология (аз юнонӣ, онтос — мавҷуд + логос — таълимот) – таълимот дар бораи ҳастӣ мебошад, ки принсипҳои бунёдии сохтори ҳастӣ, моҳияту мавҷудҳои умумит