Абӯрайҳон Муҳаммад бини Аҳмади Берунӣ (973-1048) дар хориҷи Синд, ки рустое аз тобеоти Хоразм аст, таваллуд ёфтааст.
Абулмаҷд Маҷдуд бини Одам Саноии Ғазнавӣ (тав.1080) намояндаи машҳури тасаввуфи асрҳои XI-XII мебошад. ӯро дар тариқат пайрави Аҳмади Ғазолӣ ва Юсуфи Ҳамадонӣ медонанд.
Мафҳуми «чиз» дар фарҳанги инсонӣ хеле барвақт, дар замоне, ки инсон худаш ва шуурашро аз воқеияти атроф ба ҷудою фарқ кардан оғоз намуд, пайдо шудааст.
Эътиқоди динӣ – ҳамчун сифати ҷудонопазири ботинияти инсон дар осори хаттии дунёи қадим.
Маънои ҳаётро ба тарзҳои гуногун мефаҳмонанд.
Чуноне ки зикр гашт, муносибатҳои иҷтимоӣ – иқтисодӣ ё истеҳсолӣ моҳиятан муносибатҳои обективӣ ва дар ҳамин маъно моддиянд.
Баъди инқирози сохти сотсиалистӣ дар кишвари мо низоми мафкуравии арзишҳои ба миллионҳо одамон муқаррарӣ низ рӯ ба дигаргуншавӣ овард.
Абӯбакр Муҳаммад Муҳиддин Ибни Арабӣ (1165-1240) аз намоёнтарин орифони ҷаҳони ислом мебошад.