Абулмаҷд Маҷдуд бини Одам Саноии Ғазнавӣ (тав.1080) намояндаи машҳури тасаввуфи асрҳои XI-XII мебошад. ӯро дар тариқат пайрави Аҳмади Ғазолӣ ва Юсуфи Ҳамадонӣ медонанд.
Ҳодии Сабзаворӣ (1797 — 1876), маъруф ба Ҳоҷӣ Мулло Ҳодӣ файласуф, мантиқшинос ва шаҳиртарин орифу барҷастатарин намояндаи мактаби фалсафии Исфаҳон ё худ ҳикмати мутаолия маҳсуб мешавад.
Бисёрфарҳангӣ (мультикультурализм)– яке аз падидаҳои ҷадид аст. Он дар солҳои 70-уми асри ХХ дар Канада ва Иёлоти Муттаҳидаи Амрико ба вуҷуд омадааст.
Равобити байни фарҳанг ва иқтисодиёт дар тӯли таърих ба таваҳуллоти қобили таваҷҷӯҳ дучор шудааст, ки онро гоҳе як ҷунбише аз ҳамкорӣ ба сӯи ҳассосият номидаанд.
Эътиқоди динӣ – ҳамчун сифати ҷудонопазири ботинияти инсон дар осори хаттии дунёи қадим.
Маънои ҳаётро ба тарзҳои гуногун мефаҳмонанд.
Баъди инқирози сохти сотсиалистӣ дар кишвари мо низоми мафкуравии арзишҳои ба миллионҳо одамон муқаррарӣ низ рӯ ба дигаргуншавӣ овард.
Абӯбакр Муҳаммад Муҳиддин Ибни Арабӣ (1165-1240) аз намоёнтарин орифони ҷаҳони ислом мебошад.