Назариёти низомӣ ва тадқиқотҳои муосири синергетикӣ ба мо имкон медиҳанд, ки олам ҳамчун низоми махсус маърифат карда шавад.
Дар оғози ҳазорсолаи сеюм, дар марҳилаи кунунии тамаддун ба фалсафа ва илмҳои инсоншиносӣ мафҳумҳои «ҷамъияти техникӣ», «ҷамъияти индустриалӣ», «ҷамъияти постиндустриалӣ», «ҷамъияти информатсионӣ» вор
Нақшбандия яке аз ҷараёнҳои маъруфу сернуфузи тасаввуф мебошад, ки ибтидои асри XIV зуҳӯр карда, асосгузори он Шайх Баҳоуддини Нақшбанд (1318-1389) мебошад.
Навъи фаҳмиши ҳуқуқ аз маҷмӯи якчанд назарияҳои ҳуқуқ иборат аст, ки асоси ягонаи назариявию методологӣ доранд. Навъи фаҳмиши ҳуқуқ дар заминаи ин ё он нуқтаи назар ва назарияи ҳуқуқ ташаккул меёбад.
Шуури ҳуқуқӣ шакли шуури ҷамъиятӣ буда, маҷмӯи тасаввурот, ақидаҳо, ғояҳо, мафҳумҳо, эҳсосот, ҳиссиёт оид ба ҳуқуқ ва падидаҳои ҳуқуқӣ мебошад.
Хусусияти баррасии фалсафӣ ва методологии масоили баҳамтаъсиррасонии табиат ва ҷомеа ба зарурияти дарки масъалаҳое алоқамандӣ дорад, ки онҳоро дар маҷмӯъ метавон дар шакли зерин тасвир намуд: мақоми ҷ
Ҳодии Сабзаворӣ (1797 — 1876), маъруф ба Ҳоҷӣ Мулло Ҳодӣ файласуф, мантиқшинос ва шаҳиртарин орифу барҷастатарин намояндаи мактаби фалсафии Исфаҳон ё худ ҳикмати мутаолия маҳсуб мешавад.
Боязиди Бистомӣ (ваф.874) намояндаи дигари тасаввуф, аҳли раъй ва орифи озодандеш аст, ки масъалаи «фано»-ро дар ирфони амалӣ ба миён гузоштааст.
Дар боби пешина зикр кардем, ки инсон ягона мавҷудест, ки ба воситаи олоту предметҳое меҳнат мекунад, ки худи ӯ аз маводу ашёҳои табиӣ месозад.
Ҷайния таълимоти динию фалсафиест, ки дар асрҳои VI-V пеш аз милод зуҳур карда, бо мурури замон ба яке аз динҳои Ҳиндустони қадим табдил ёфт.
Дар раванди инкишофи донишҳои инсонӣ ҳампайвандию ҳамтаъсирии маърифати ҳиссӣ ва зеҳнӣ нақши бузург дорад.
Абӯрайҳон Муҳаммад бини Аҳмади Берунӣ (973-1048) дар хориҷи Синд, ки рустое аз тобеоти Хоразм аст, таваллуд ёфтааст.
Инсон ҳамчун мавҷуди зинда манфиату талабот дорад. Талаботҳои он ҳам табиӣ ва ҳам иҷтимоиву маданӣ ва фарҳангиянд.
Эътиқоди динӣ – ҳамчун сифати ҷудонопазири ботинияти инсон дар осори хаттии дунёи қадим.
Абулмаҷд Маҷдуд бини Одам Саноии Ғазнавӣ (тав.1080) намояндаи машҳури тасаввуфи асрҳои XI-XII мебошад. ӯро дар тариқат пайрави Аҳмади Ғазолӣ ва Юсуфи Ҳамадонӣ медонанд.