Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз рӯзҳои аввали ба даст овардани истиқлолияти сиёсӣ масъалаи ташаккули ҳизбҳои сиёсӣ ва системаи бисёрҳизбӣ идома дорад.
Дар замони муосир иттиҳодияҳои мухталифи ҷамъиятӣ дар системаи сиёсии ҷомеа мавқеи махсусро ишғол менамоянд. Онҳо дар шаклҳои мухталиф зоҳир гардида, ташаккул меёбанд.
Сиёсат аз рӯйи дараҷаи амалишавии худ ба сиёсати ҷаҳонӣ, сиёсати давлатӣ (миллӣ) ва сиёсати минтақавӣ ҷудо мешавад.
Мафҳуми «идеология» тахминан дусад сол пеш пайдо шуда буд. Дар илм бори аввал мафҳуми мазкур аз ҷониби файласуфи франсавӣ Дестюд де Траси мавриди истифода қарор гирифтааст.
Тақсими ҳокимият механизми асосии дар амал татбиқ намудани ҳама гуна ҳокимияти сиёсӣ ва ғайрисиёсӣ мебошад. Тақсими ҳокимият аз таркиби ҳокимият вобаста аст.
Дар шароити режими демократӣ шаҳрвандони мамлакат сарчашмаи ҳокимият дониста мешаванд. Ҳокимияти давлатӣ аз ҷониби шаҳрвандон интихоб гардида, интихобот ба таври озоду шаффоф баргузор мешавад.
Сохтори ҷомеаи шаҳрвандиро як қатор муҳаққиқон аз рӯйи соҳаҳои амалишавии он муайян намудаанд. Аз ин рӯ, чунин соҳаҳо аз ҷониби онҳо ҳамчун сохтори таркибии ҷомеаи шаҳрвандӣ муаррифӣ гардидаанд: 1.
Сарварии сиёсӣ дар низоми муносибатҳои сиёсӣ мавқеи марказиро ишғол менамояд. Зеро сарварони сиёсӣ дар ҷомеа нисбат ба субъектҳои дигари сиёсат таъсири бештар доранд.
Тоталитаризм. Мафҳуми «тоталитаризм» (лот. totalis — пурра, мукаммал ва ҳамарофарогиранда) солҳои 20-уми асри ХХ бори аввал аз ҷониби Бенито Мусолини мавриди истифода қарор мегирад.
Манбаъҳои ҳокимият воситаҳое мебошанд, ки бо ёрии онҳо таъсиррасонӣ ва ҳукмронӣ таъмин мегардад.
Барои муайян намудани моҳияти ҳокимият ва муносибатҳои сиёсӣ доимо мафҳуми «ҳукмронӣ»-ро истифода менамоянд.
Айни замон дар амалияи сиёсию ҷамъиятӣ шаклҳо ва навъҳои мухталифи демократия мавҷуд аст.
Назарияи давлати ҳуқуқӣ аз ҷониби Ҷ.Локк, Ш.Л.Монтеске, Т.Ҷефферсон, И.Кант ва як қатор намояндагони дигари либерализм ташаккул дода шудааст.
Иштироки сиёсӣ шакли махсуси фаъолияти сиёсии одамон буда, яке аз воситаҳои муҳимтарини ҳимояи манфиатҳои онҳо ба шумор меравад.
Дар илми ҳуқуқшиносӣ режими сиёсӣ ҳамчун маҷмӯи воситаҳо ва усулҳои баамалбарории ҳокимияти давлатӣ баррасӣ карда мешавад.