Дини масеҳӣ дини дуюми ҷаҳонӣ пеш аз ҳама бо таърихи сокинони Аврупо алоқаманд аст.
Аз динҳои Чини қадим ду дин ниҳоят машҳур гашта буданд, яке таълимоти динию ахлоқии Конфутсий ва дигар-даосия. Конфутсий шахсияти таърихӣ буда дар соли 551 пеш аз мелод таваллуд ёфта аст.
Ҳангоме, ки буддизм пайдо шуд, браҳманҳо дар шахси (симои) ин дин як хатари бузург ва рақиби пурқуввати худро диданд.
а. Парастиши Яҳве, давраи аввали инкишофи яҳудия.
Аасосгузори маҳаяна Нагарҷун (асри I) аз оилаи браҳманҳои ҷануби Ҳиндустон баромада буд. Таълимоти маҳаянӣ ба браҳмания баъзе гузаштҳо кардааст.
Мафҳуми нав ва идеяи асосию марказии тамоми масеҳият ин идеяи пургуноҳ будани инсон ва ҷониби дигари ин мафҳум – идеяи наҷоти инсон мебошад.
Аксари мардуми яҳуд дар назди раввинҳои Талмуд мисли ғулом буданд. Синагогаҳо ва обшинаҳои яҳудӣ дар ихтиёри онҳо қарор доштанд.
Аз қадим то имрӯз дар Япония ду дин вуҷуд дорад: синтоия ва буддоия. Синтоия-дини соф миллӣ буда, буддоия аз Хитою Корея ворид гардидааст.
Роҳибон дар ҳаёти динии мардуми Миср нақши азим доштанд. Дар замонҳои қадимтарини таърихи Миср роҳибон миқдоран кам буда, худашон мустақил набуданд.
Тибқи матнҳои Авесто парастиши Аҳуромаздо пеш аз ҳама дар парастиши оташ зоҳир мегардад. Аз ҳамин рӯ зардуштиёнро оташпараст низ меноманд.
Дар асрҳои XI-XII Туббат бо маъбадҳои буддоӣ саросар фаро гирифта шуд. Дар он маъбадҳо роҳибони зиёде-ба забони туббатӣ«лам»-ҳо зиндагӣ мекарданд.
Таърихи динҳо дар Ҳинд ба се давра ҷудо мешавад: давраи ведӣ, давраи браҳманӣ давраи ҳиндуизм.
Инкишофи ҷараёнҳое, ки дар Ҳинд бо якдигар мубориза мебурданд, ин аз як тараф инъикоси афзуда истодани зиддиятҳо дар дохили синфи ҳукмрон бошад, аз тарафи дигар, баъзеи он ҷараёнҳо дар байни ом
Нимҷазираи Арабистон дар асрҳои VI-VII ба минтақаҳои алоҳида тақсим шуда, нисфи қисми шимолии он дар тобеияти Византия ва нисфи дигараш-Ироқ дар тобеияти Эрони сосонӣ қарор доштанд.
Ҳадис. Сарчашмаи асосии динию ҳуқуқӣ ва иҷтимоии давлати Хилофатро аввалан Қуръони маҷид ташкил медод.