Шеърҳо аз эҷодиёти Абуабдуллохи Рудаки

Дар бораи мардӣ, одамгарӣ ва омӯхтани таҷрибаи ҳаёт

Гар бар сари нафси худ амирӣ, мардӣ,

Бар куру кар ар нукта нагирӣ, мардӣ.

Мардӣ набувад фитодаро пой задан,

Гар дасти фитодае бигирӣ, мардӣ.

********

Бирав зи таҷрибаи рӯзгор баҳра бигир,

Ки баҳри дафъи ҳаводис¹ туро ба кор ояд.

Ҳар кӣ н-омухт аз гузашти рӯзгор,

Низ н-омузад зи ҳеҷ омӯзгор².

Ин ҷаҳонро нигар ба чашми хирад³,

Не бад-он чашм, к-андар ӯ нигарӣ.

Ҳамчу дарёст в-аз накӯкорӣ,

Киштие соз, то бад-он гузарӣ.

Хушбахтӣ

Чахор чиз мар озодаро⁴ зи ғам бих(в)арад:

Тани дурусту хӯи неку номи неку хирад.

Ҳар он кӣ эзидаш⁵ ин ҳар чахор рӯзӣ⁶ кард,

Сазад⁷, ки шод зияд⁸ ҷовидону ғам нахварад.

*************

Дар бораи дониш

То ҷахон буд аз сари одам фароз⁹,

Кас набуд аз роҳи дониш бениёз¹⁰.

Мардумони бихрад андар ҳар замон,

Роҳи донишро ба ҳар гуна забон

Гирд карданду гиромӣ доштанд,

То ба санг андар ҳаме бингоштанд¹¹

Дониш андар дил чароғи равшан аст

В-аз ҳама бад бар тани ту ҷавшан¹² аст.

******.

Ба чашми дилат¹³ дид бояд ҷаҳон,

Ки чашми сари ту набинад ниҳон.

Бад-ин ошкорат бубин ошкор¹⁴

Ниҳонатро бар ниҳон гумор.

******

Эй дареғо, ки хирадмандро,

Бошаду фарзанд хирадманд не.

В-арчӣ адаб дораду дониш падар,

Ҳосили мерос ба фарзанд не.

Калимаю ибораҳои тоза

1. Дафъи ҳаводис — бартараф кардани ҳодиса.
2. Омӯзгор — устод, муаллим.
3. Чашми хирад — ба маънои бофаросат, боақлу заковат.
4. Мар — ҳиссачаи архаистиест, ки пеш аз калимаи пасоянддор омада, маънои таъин ва таъкидро мефаҳмонад.
5. Эзид-Худо.
6. Рӯзӣ-насиба.
7. Сазад — меарзад.
8. Зияд — аз калимаи зистан, яъне зиндагӣ кунад.
9. Фароз — баланд, ин ҷо ба маънои аз қадим боз.
10. Бениёз — беэҳтиёҷ, номуҳтоҷ, ба касе муҳтоҷ набудан.
11. Бингоштан — навиштан.
12. Ҷавшан — либоси ҷангӣ.
13. Чашми дил — маънои чашми хирадро дорад.
14. Маънои мисраъ: — Он чашме, ки ту дорӣ бо он маънии ботинро дарк карда наметавонӣ, яъне бояд ба воситаи хираду дониш ба ҷаҳон нигарӣ ва ҳодисаҳои онро биомӯзӣ.