Моҳият ва мазмуни моли нав

Моли навро хамчун системаи мукаммали ташкил ва идоракунии фаъолияти бохаракати ширкат тасвир намудан лозим аст…Моли навро хамчун системаи мукаммали ташкил ва идоракунии фаъолияти бохаракати ширкат тасвир намудан лозим аст. Бо ибораи дигар фаъолияти моли нави ширкат аз вакти пайдо шудани акида дар бораи ягон моли нав сар шуда то вакти истехсолу гузориши мол, мубодилаи вай ва инчунин хизматрасони пас аз фуруш ва ташкили истеъли мол, давом дорад.
Моли нав-фаъолияти субъектхои муносибатхои бозоргони дар бозор аст. Таърифи хозиразамони моли навро олими амрикои, яке аз аъзоёни ассосиатсияи моли нави ИМА, профессори университети Шимолу Гарб Филипп Котлер додаст.Моли нав-яке аз шаклхои фаъолияти инсон буда, бо воситаи мубодила ба конеъ намудани эхтиечоту талаботи одамон равона карда мешавад. Чунин таърифи мухтасар шархро талаб мекунад.
Моли нав-чунин шакли фаъолияти максадноки гурухи одамон мебошад, ки ихтисоси махсусро талаб мекунад ва мехнати онхо хам ба ширкат ва хам ба чамъият фоиданок аст.
*Моли нав-бо муайян намудани эхтиечоту талабот ва бо аник намудани такозои харидорон cару кор дорад ва ширкат бояд хамаи онхоро ба эътибор гирифта барои конеъ гардонидан харакат намояд.
*Моли нав-бо гузаронидани чорабинихои мушаххас дар доираи гуногуни истехсолот, алалхусус дар муомилот яъне дар вакти хариду фуруши молхо вобастаги дорад.
Дар натичаи тахлилу санчидани гуфтахои дар боло зикршуда ба чунин хулоса меоем. Моли нав- ин сиёсати корхона бахри гирифтани фоида, ки дар натича омухтану ояндабини, идоракунии окилона ва каноатманд гардонии истеъмолкунандагон бо мол, хизмат ё чизи дигари харидаашон ба даст меояд, асос меебад.
Зарурият ба моли нав руз аз руз афзуда истодааст ва бо инкишофи муносибатхои бозоргони вобастаги дорад. Тачрибаи аксарияти ширкатхои чахон ва аз он чумла Чумхурии Точикистон нишон медихад, ки барои бомувафаккият гузаронидани фаъолият дар бозор истифодаи тарзу усулхои моли нави зарур аст. Вазъи бозор ва мухити он мачбур месозад, ки ширкат чорабинихои моли навиро дар вакти лозими ва бо сарфи маблаги муайян гузаронад.
Одатан ширкатхо ба моли нав дар холатхои зерин машгул мешаванд,
*пастравии хачми фуруши мол рохбарияти ширкатро водор месозад, ки сабабхои чунин пастравиро муайян намуда чорахои лозимро барои боздоштан ва сониян барои афзоиш фуриши молхо бинад.Масалан, хачми фуруши нушокихои ширкати «ГМХ- АЗИЯ ЛТД» дар соли охир тамоили пастрави дошт ва рохбарияти корхона инро ба эътибор гирифта шуъбаи моли нав ташкил намуда, чорабинихо оиди баланд бардоштани сифат ва паст кардани нархро ба воситаи реклом васеъ пахн намуд. Дар натича, кадре бошад хам, хачми фурушро ба дарачаи фоиданоки ширкат баровард.
*инкишофи сусти афзоиши фуруши мол ширкатхоро мачбур месозад, ки бозорхои навро кашв намоянд. Одатан таккикоти бозориро ба шубахо ё ин, ки ба пачухишгохи илми-таткикоти моли нави месупоранд, зеро чунин кор мураккаб буда тайёри махсусро талаб мекунад. Агар мисоли худро давом дихем ширкати «ГМХ АЗИЯ ЛТД» бахшхои худро оиди фуруши мол дар шахру нохияхо ташкил дода, географияи фурушро васеъ намуд.
*тагйирёбии кимматхо дар такозои харидори ва ё дигаргунёбии одати ахолии дар истеъмоли баъзе молхо хам ширкатхоро водор месозад, ки ба моли нав машгул шавад. Масалан- афзудани хачми нушокихои корхонаи муштараки «ГМХ- АЗИЯ ЛТД» ва зиёд шудани номгухои вай аз як тараф ва истеъмоли кахва аз дигар тараф ба кам шудани истеъмоли чой оварда мерасонад.
*пуршиддат гардидани ракобат дар сохаи гуногуни истехсол ва тичорати мол. Аз ин сабаб вазъи бозорхои молхои гуногун тез-тез тагйир меёбад ва ин аз ширкат талаб мекунад, ки чорахои моли нави худро гузаронад.Пуршиддат шудани ракобат дар бозорхои нушоки баъд аз ба кор даровардани корхонаи муштараки»Оби зулол» мисоли равшан шуда метавонад. Анна дар хамин шароит кадоме аз ширкатхо сиёсати худро оиди нарх ва сифати мол окилона гузаронад ва чорабинихои моли навиро мукаммал ва бо сифат бинад, он гох мувафаккиятро ба даст даровардан имконпазир мешавад.

Моли нав хамчун назарияи бозории менечмент.
Тарафхои ба идоракунии хоси моли навро дида баромада онро хамчун назарияи бозории менечмент муайян менамоянд.Дар инчо Теодор Левитро ба хотир овардан айни мудаост, Максади асосии манечмент на дар истехсоли мол, балки дар «истехсолот» ва «такрористехсолкуни» истеъмолкунандагони ин мол аст.Пешниходи киматхои истеъмоли-каноатмандии истеъмолкунанда-бозгашти истеъмолкунанда. Дар анна хамин самт бояд менечмент фикр ва амал кунад. Хангоме, ки максади бизнес чалб намудан ва нигох доштани истеъмолкунанда мебошад, вазифахои мухимтарини вай аз моли наву навовари иборат аст. Ширкатхои тараккикардаистода ба истеъмолкунанда такёя менамоянд, ки онхо борхо ба у барои харидори мурочиат менамоянд. Аз ин лихоз таъини асосии моли нав-истеъмолкунанадагонро чалб намуда ба онхо муносибати байни хамдигарии дарозмуддатро оиди конеъ гардонидани талаботи онхо бо таъмини фоидаи муайян барпо намояд.
Аз гуфтахои дар боло зикршуда, хулосахои зеринро бояд баровард,
*барои дар бизнес ба муваффакият сохиб гардидан, ба моли нав ахамияти аввалиндарача медиханд ва он масъулияти чалб намудан ва нигох доштани истеъмолкунандагонро дорад;
*таъиноти моли нав на дар он аст, ки катори истеъмолкунандагонро бо роххои гуногунтба даст орад. Дар сифати нишондихандаи самаранокии фаъолияти моли нави ташкилотхои тичорати фоидаро истифода мебаранд, дар доираи гайритичорати бошад-дарбаргирии васеъи талабот ва дарачаи конеъ гардонидани онхо, ба хисоб меравад.
*хакикат чунин аст, ки чалб намудани истеъмолкунандагони нав назар ба нигох доштани онхо бисёр гарон меафтад. Аз ин чо ширкатхои ба моли нав такякунанда зарурати ташкил намудани муносибатхои байнихамдигари бо истеъмолкунандагонро бех мешуморанд ва дар асоси таъмин кардани дарачаи баланди каноатмандии онхо ва бо рохи пешкаш намудани киматхои иловаги истеъмолкунандагони навро чалб менамоянд.
Дар хангоме, ки ба аксарияти бозорхо дарачаи баланди ракобат хос мебошад ва ин барои гузаронидани мушохидаи доими аз болои амали ракобаткунандагон ва коркарди стратегияи аз по наафтидан зарурат пайдо мекунад. Хавфи мавчуда, ки истеъмолкунандагон ба талаботи худ каноатмандии мувофик нагирифта ба тарафи ракибон ру оварданашон имконпазир аст.

Принсипҳои моли нав
Принсипҳои асосии моли нав инҳоянд:
Принсипи ваҳдоният ва ё волоияти пояи модию маънавии бизнес;
Принсипи пажўҳиши (омўзиши доимӣ) фаъолият маркетнгӣ;
Принсипи иттилоотӣ (ахборӣ);
Принсипи сегментатсиякунӣ;
Принсипи мутобиқшавӣ (созгори бо бозор);
Принсипи банқшагирӣ;
Принсипи навъоварӣ.
Яке аз принсипҳои моли нав сегментатсиякунӣ (ба қисмҳо ҷудо кардан) ба ҳисоб меравад. Сегментатсия-ин дар бозорҳои фурўш аз тарафи истеҳсолкунанда ошкор сохтани гурўҳи истеъмолкунандагони аз бисёр ҷиҳат мувофиқ мебошад. Он имкон медиҳад самаранокӣ ва мақсаднокии амалиётҳо зиёд гардида, инчунин шиддатнокии рақобат паст гардонида шавад. Сегментатсиякунӣ дар тақсими бозор ба мақсади зиёд намудани ҳаҷми фурўш асос меёбад. Сегметатсиякунӣ метавонад ҳаҷми бозорро зиёд кунад ва ба ғанӣ гардонидани он мусоидат намояд.
Сегментатсиякунӣ бо мавқеъдории мол (позитсионирование) робитаи зич дошта, ҳамчун старатегияи муҳимтарини моли нав ба ҳисоб меравад. Мавқеъгардони метавонад барои интихоби истеъмолкунандагони сегменти нав гузаронида шавад ва барои тафриқа дар чорчўбаи ин сегмент мусоидат намояд. Мавқеъгардонӣ чун стратегия имкониятҳои васеъро барои истеҳсоли молҳои нав мекушояд.
Сегментатсиякунии бозор яке аз воситаҳои баланд бардоштани самаранокии фаъолияти бозоргонии корхона ба ҳисоб меравад. Одатан, новобаста аз мол ё хизматрасониҳои пешниҳодгардонида, хизматрасонии бозор истеъмолӣ ё касбӣ сегментатсиякуниро дар чунин сатҳ ба монанди сегмент, бозор, ҷой дар бозор, сатҳи маҳдуд ё сатҳи мизоҷи алоҳида истифода бурдан мумкин аст.
Вақте ки дар бораи сегментатсиякунӣ дар сатҳи сегменти бозор сухан меронем, гурўҳи калони харидорони ба ҳам монанди дохилӣ бозорро бо аломатҳои фарқкунанда пеши назар меорем (одатҳо, мавқеъи ҷуғрофӣ, қобилияти харидорӣ ва ғайра). Ҷои бозор нисбат ба дигар сатҳҳои сегментатсиякунӣ начандон калон мебошад. Ҷой бо роҳи тақсим намудани сегмент ба зерсегментҳо муайян мегардад. Моли нави маҳдуд ба қонеъгардонии талаботи гурўҳи маҳдуди истеъмолкунандагон равона мешавад.
Сегментатсиякунӣ дар сатҳи мизоҷи алоҳида, моли нави инфиродӣ низ ном бурда мешавад. Ба сегментатсиякунии бозор талаботи муайян хос мебошад, ки аз пурсиш, таҳлил, муайян намудани соҳаҳои сегмент ва ғайра иборат аст. Қоидаҳои асосии сегментатсиякунии бозорҳои истеъмолкунандагонро қайд кардан зарур мебошад. Ба инҳо-минтақа, шаҳр, зичӣ, иқлим (аломатҳои ҷуғрофӣ), сину сол, шумораи оила, давраи ҳаётии оила, ҷинс, сатҳи даромаднокӣ, касбу кор, маълумот, ақидаҳои динӣ, нажод, миллат (аломатҳои психографӣ) ва инчунин сабаби харид, ҷустани манфиат, шиддатнокии истеъмолкунӣ, мавқеъи истеъмолкунанда, муносибат ба мол (аломатҳои рафторӣ) ба ҳисоб мераванд.
Аз рўи хусусият ва қоидаи муайян ба гурўҳҳо ҷудо намудани бозорро сегментатсиякунонии бозор меноманд. Мақсади сегментатсиякунонии бозор аз он иборат аст, ки дохил шудан ба муҳит ва ҳудуди рушди нерўи кори гурўҳи бозор ё таснифкунони ва азхудкунии бозор, имконияти ошкор кардани тарафҳои мусбии худ ва ба даст овардани нишонаҳо аз он, ки бо кадом роҳҳо ва бо кадом тарз ба дастовардани самараноки ва ноил гаштан ба мақсад имконпазир аст.
Вобаста аз рўи усули сегмнитатсиякунонӣ хусусияти тавсифии бозор мушоҳида карда мешавад. Бинобар ин фарқияти як бозор аз дигараш на онқадар маълум мегардад. Муаян карда мешавад, ки дар асоси кадом меъёрҳои васеъкунӣ бояд кор бурд. Агар ба иҷроиши сегментатсиякунонии бозор кўшиш намоем аз рўи намуди маҳсулот ё минтақа бо вазъияти шахсии ташкилот – истеҳсолкунандагон (фурўшандагони маҳсулот) ё мумкин аз рўи ноаёнии бозор метавон мақсади сегментатсиякунониро бо мақсади таркибии он: «дар кадом бозор бояд равона карда шавад» ва «барои ба мақсад ноил гаштан чӣ бояд кард», пайваст, ки худ ҷавобгаи он аст. Дар кадом ҳолат шурўъ кардан ба сегментатсиякунонии бозор аз назари мизоҷон ба муҳити истифодабарӣ ва шаклҳои талабот, метавон нишонаҳои тавсиякунонии фарқияти бозорро муайян кард.
Принсипи банақшагирӣ. Мувофиқи ин принсип ташаккули барномаҳои истеъмолӣ-фурўшӣ дар назар дошта мешавад, ки дар пешбинии вазъи бозор асос меёбад. Бизнес-нақшаҳо коркард коркард карда шудаанд, ки тамоми самтҳои асосии фаъолияти фирмаро тасвир мекунад ва дар ин асос тамоми мушкилотҳои имконпазирро таҳлил намуда воситаҳои ҳалли ин мушкилотро муайян мекунанд.
Бизнес-нақша ин ҳуҷҷатест, ки мақсади фаъолият ва стратегияи расидан ба онҳоро муайян менамояд. Мақсади коркарди бизнес-нақша беруна буда, аз ҷалб намудани сармоягузор бо мақсади истифодаи воситаҳои пулӣ аз сарчашмаҳои беруна иборат мебошад. Муҳаё сохтани заминаи ҳақиқӣ барои татбиқи лоиҳа аз мақсадҳои дохилӣ ҳисоб меёбад. Бизнес-нақша имконият медиҳад чунин вазифаҳо ҳал карда шаванд: ошкорсозии мақсадҳо дар бозорҳои мақсаднок, коркарди стратегияи тиҷорат, пешниҳод намудани воситаҳои баҳодиҳии тарафҳои пурқуввати тиҷорат. Бизнес-нақша ба мўҳлати 3-5 соли оянда тартиб дода мешавад. Сохтори бизнес-нақша аксар аз он вобастагӣ дорад, ки ба кадом мақсад он пешбинӣ мегардад.
Бизнес-нақша бояд аз варақаи унвонӣ, тасвири мухтасари лоиҳа ва аз чунин бобҳо иборат бошад:
корхона, ширкат, соҳа;
маҳсулот, хизматрасонӣ;
бозор ва рақибон;
моли нав;
истеҳсолот;
идоракунӣ;
молия;
баҳодиҳӣ ба таваккал.
Ба принсипи дигар, инчунин мутобиқшавиро номбар намудан мумкин мебошад, ки зудҳаракатии фаъолияти корхонаро дар вазъи тағирёфтаи бозор дар назар дорад.
Принсипи муҳими дигари моли нав навъоварӣ ба ҳисоб меравад. Навъоварӣ – ин такмили мунтазам, азнавгардонӣ ва офариниши моли нав, коркарди технологияҳои нави истеҳсол ва техналогияҳои нави моли навӣ мебошад.
Ҳамин тавр, принсипҳои моли нав пояи асосии истеҳсолоти хоҷагидорӣ ба ҳисоб рафта, фаъолиятҳои тиҷоративу молявиро дар бар мегиранд. Принсипҳои асосии идоракунӣ инҳо мебошанд:
1. Мақсадгузории аниқи натиҷаи тиҷорати ва мавқеи муаяни бозорро бо ҳисоби мўҳлатнок, таъминоти захираҳо ва ба ўҳда гирифтани ҷавобгариро дар бар мегирад;
2. Муомилаи комплексӣ барои ба даст овардани мақсадҳои гузошташуда аз рўи таҳлили талабот пешгўӣ кардани бозор, омўзиши мол, таблиғот ва ҳавасманкунии таъминкунандагонро дар бар мегирад.
3. Шароити максималии баҳисобгирӣ ва талаботи интихобии бозор бо мурури таъсиррасонии яквақтаи мақсадноки онро дар бар мегирад.
4. Мақсадҳои дарозмуддате, ки ба мол равона карда шудаанд, дорои хусусияти принсипалии нави талабот ва таъмин намудани мувофиқияти тиҷоратии дарозмуддатро дар бар мегиранд;
5. Зуд бадастории мутобиқшавӣ, сари вақт таъмин намудани самаранокии зиёд ба тағйир додани муҳити беруна ва нишон додани инстиятиви (мақсади) он, ҳамчун намуди идоракунии истеҳсоли ва ба таъмини маҳсулот таъсир мерасонад.