Эффекти ҷойивазкунии сурх ва афканишоти реликтӣ

Ҳанӯз соли 1912 (яъне пеш аз бунёди назарияи умумии нисбияти Эйнштейн) астрономи амрикоӣ Весто Слайфер ҳодисаи ба ном «эффекти ҷойивазкунии сурх» – ро кашф карда буд. Вай рӯшноии аз галактикаҳои дигар омадаро мушоҳида намуда, муқаррар кард, ки дар спектри он нисбат ба спектри рӯшноии манбаи беҳаракат (нисбат ба мушоҳидакунанда), хатҳои спектралӣ ба тарафи дарозмавҷи спектр (канори сурхи спектр) ҷой иваз кардаанд. Мувофиқи ҳодисаи физикие, ки эффекти Доплер номида мешавад, ин ҷойивазкунӣ дуршавии галактикаҳо, ё худ васеъшавии Оламро нишон медиҳад.

Соли 1929 астрономи дигари амрикоӣ Эдвин Хаббл масофа то галактикаҳоро ҳисоб намуд ва онро бо ҷойивазкунии сурхи спектри ин галактикаҳо муқоиса карда нишон дод, ки бузургии ҷойивазкунӣ бо зиёдшавии масофа меафзояд. Ин натиҷаро, ки қонуни Хабблномида мешавад, ба намуди зерин навиштан мумкин аст:

v= Hr

Ин ҷо v – суръати дуршавии галактикаҳо (васеъшавии Олам), r – масофа то галактикаҳо ва Н – коэффисиенти мутаносибӣ мебошад, ки доимии Хаббл ном дорад. Аз қонуни Хаббл бармеояд, ки дар замони ҳозира бузургии суръати дуршавии галактикаҳо функсияи масофа то ба онҳо буда, вобастагии мутаносиби роста дорад, яъне чӣ қадаре, ки галактика дуртар бошад, суръати дуршавии он ҳамон қадар калонтар аст. Аз рӯи ченкуниҳои ҳозира ин суръат ба 50 – 100 км/сон ба ҳар як мегапарсек масофа баробар аст (1 мегапарсек = 1 миллион парсек ва 1 парсек = 3,08 * 1016 м – воҳиди масофа дар астрономия буда, масофаест, ки онро рӯшноӣ дар зарфи 3,26 сол тай мекунад). Дар замони ҳозира ҷойивазкунии сурхи ҳазорҳо галактикаҳо чен карда шудаанд.

Ба хотир меорем, ки пас аз 3 дақиқаи баъди таркиш фазои Оламро омехтаи газҳои ҳидроген ва гелий пур мекунад. Чунин муҳит барои фотонҳо ( — нурҳо) шаффоф мебошад ва дар фазои Олам афканиши фотонҳо оғоз мегардад. Яке аз хулосаҳои модели Олами тафсон ва васеъшаванда иборат аз он аст, ки дар замони ҳозира дар кайҳон бояд боқимондаи афканишоти зикршудаи давраи ибтидоии Олам мавҷуд бошад. Ҷолиби диққат аст, ки соли 1965 ин гуна афканишот дар ҳақиқат кашф гардид ва он «афканишоти реликтӣ» ном гирифт (реликт – боқимондаи давраи қадим). Мавҷудияти афканишоти реликтӣ тасдиқи дигари боэътимодии модели стандартии эволютсияи Олам ба ҳисоб меравад.
374
Нет комментариев. Ваш будет первым!