Маданият хамчун механизми арзиши меъёри танзими ичтмоиёт
Маданият дар илми ичтимои хамчун танзимгаримеъёрхои ахлокии гуруххои ичтимои ва чомеъа баромад мекунад. Бояд кайд намуд,ки маданият дар ин чо суи рамзи танзими арзишхо ва меъёрхои ахлоки барои батанзим даровардани фаъорлияти одамон баромад мекард. Маданият чунин танзимгариарзишу меъёрхо ва муносибатхои ичтимоии таъмияти одамон баромад мекард.Маданият чун танзимгари арзишу меъёрхо ва муносибатхои ичтимои таъмияти чомеъава тартиботи ичтимоиро таъмин мекунад. Тамоми рафтори шахс дар чомеъа азмавкеъи арзиши масъулият номида мешавад. Арзишхо – унсурхои асосии маданиятимаънави буда, дар танзими муносибатхои ичтимои мавкеъи хоса доранд. Онхо дартаърихи башарият чун пуштибони маънавиёт пайдо шуда, барои фаъолияти бошууронаиинсон кумак мерасонанд. Асоси механизми таъсири маданият ва хаёти чамъиятиромукаррар намудани низоми арзишхо ва муайян намудани махаки он ташкил медихад.Рафтори инсон аз руи талаботи у, ки манфиатхои хиссиро дар бар мегирад, муайянмекунад. Фардхо ва гуруххо хамеша бояд тарзхои каноатмандии талаботхои худроинтихоб кунанд. Дар ин сурат интихоби онхо хамчун нуктаи арзишхо ва махаки онбаромад мекунад.
Арзишхо – ахамияти мусби ва манфии объектхоиасосиро ихота карда, инсон, гуруххо, синфхо, чамъият на ин, ки мохият, балкимуносибатхои ичтимои ва талаботхоионхоро муайян мекунад. Хар як фард ба худ хос арзиш дорад, ки барои ба танзимдаровардани тамоми рафтору кирдори инсон ва кадр намудани дигарон дар чомеъаёри мерасонад. Хамин тарик арзишхо – нишондихандаи дастури баходихи, амр ваманъ, максаду накшахо, дар шакли меъёрхои – ба монанди неки ва бади, адолатухакикат инъикос ёфта мебошанд. Маданият чун тарзи омузиши арзишхои вокеъиятхамчун механизм баромад намуда, арзишхоро дар чомеъа ба танзим дароварда, онрохифз менамояд, нигох медорад ва инкишоф медихад, фард пеш аз ба маданият воридшудан, низоми арзишхоро бояд кабул намояд. Ин дар он сурат имконпазир аст, киагар ичтимоирасони чой дошта бошад ва дар натича инсон арзишхои шахсии худрохосил мекунад. Нишондихандаи (муайянкунандаи) арзишхо ин арзишхои ичтимои азтарафи шахсиятхо чудошуда, ки воситаи асосии максади хаёт баромад карда,вазифаи танзимгарии рафтори ичтимоии фардхоро мебозад. Чунин инъикоскунандаиарзишхо мавкеъи субъективии фардхоро изхор мекунад. Ташакулёбии низоминишондихандаи арзишхо ба он оварда мерасонад, ки хар як шахс дар чомеъа хамчунсубъекти фаъол худро муаррифи кунад. Неруи ба низом орандаи арзишхо низомимураккаб буда, дар он тамоми рафторхои инсони, арзишхо хамчунин меъёрхои ахлокимутаалик мебошанд. Меъёрхои ахлоки бо арзишхои маданият дар алока буда, бароифаъолияти инсон рохнамо мебошанд. Хамаи ин дар мачмуъ меъёрхои маданиятроташкил медиханд. Меъёрхои маданият гуфта, хамаи дастовардхои ахлокиро меноманд.Инсон дар раванди фаъолияташ дар чомеъа аз руи онхо амал мекунад. Умуманмеъёрхо, воситаи батанзимории рафтори фардхо ба гуруххои ичтимои мебошанд.Меъёрхоро ба чунин шаклхо чудо мекунанд:
- Анъана, урфу одатхо;
- Меъёрхои ахлоки (хулку атвор) марказхои савдои.
- Меъёрхои институтикунонии марказхои савдои,институтхои иктисоди;
- Конунхо.