Методхои шакли эхтимолии(тасодуфии) тартибдихии интихобнома
Интихобномаи эхтимоли(тасодуфи) –чунин шакли интихобномаест, Ки дар он хар як чузъи умумияти генерали имкониятимуайян, пешакии ба таркиби он воридшавиро дорад. Ин ба мухаккик имконияти маддиназар доштани кафолати дар интихобнома пурра инъикос ёфтани вижагихои умумиятигенералиро фарохам меорад. Амалан он аз методхои зерин иборат аст:
– чудокунии оддииэхтимоли(тасодуфи)
-чудокунии системави
-интихоби кластери
– интихобитабакабандишуда(стратифицированный).
Татбики интихобномаи зхтимоли тавассути истифодаи дур ох дар амал татбиккарда мешавад: бо усули лотерияви ва тартибдихии чадвали ададхои тасодуфи. Боистифода аз усули мазкур бештари пурсишхои телефони гузаронида мешаванд. Бароитартибдихии чунин интихобнома бояд мухаккик руйхати кули чузъхои ташкилдихандаиумумияти генералиро дар даст дошта бошад.
– чудокунии оддии эхтимоли
Такозо менамояд, Ки эхтимоли баинтихобнома дохилшави барои хар як чузъи умумияти генералиро ташкилдиханда якхел аст. Он бо дур ох амали мегардад: 1) интихоби кур-курона ( бо номи усулилотерияви ё куръапартои низ зикр мешавад), 2) интихоби гайри куркурона (тавассути истифодаи чадвали ададхои зхтимоли татбик мешавад.Гайр аз инчудокунии зхтимоли аз нигохи имкониятибаргардонидан ва ё барнагардонидан курраи лотерияви ( ба чойи он метавон номунасаби респондент истифода гардад) ба дохили сабад боз дар навбати худ ба дунавъ чудо мешавад:
– интихоби тасодуфии такрори( бо баргардонидани сакко)
– интихоби тасодуфиитакрорнашаванда (бидуни баргардонидани сакко).
Дар ин чо саволе ба миён меояд, Ки ин дуусул бо якдигар чи монанди ва фаркият доранд? Дар мавриди аввал –куркурона\гайрикуркурона – мухаккик имконияти назорати чараёни интихобнамоиродар ихтиёр дошт, харчанд у наметавонист ба он таъсир расонад, зеро интихобро натанхо дастони вай балки чадвали ададхои зхтимоли ба танзим медароварданд. Дармавриди дуюм – такроршаванда\бебозгашт – танзими рафти ташкили интихобномарогардиши сакко муайян менамояд; онро мумкин аст барои интихоби нав ба сабадбаргардонанд ва чараёни интихоьро бидуни ичрои ин амал идома диханд. Агар хардутабакабандии чудокунии оддии зхтимолиро дар системаи координатии декарди чойгирнамоем ба чунин натича мерасем(расми 2)
Кайд кардан чоиз аст, Ки истифодаиинтихобномаи зхтимоли танхо дар сурати мавчудияти шартхои муайян кобили кабуласт. Шарти асоси аз он иборат аст, Ки мухаккик дар ин маврид бояд руйхати кулиэлементхои умумияти генералиро дар даст дошта бошад. Дар сурати мавчудияти иншарт мухаккик онхоро батартиб ракамгузори мекунад ва ба ичрои амалоти фавкуззирмепардозад. Дар холати истифодаи методи лотерияви ( ё куръапартои) доирачахоикогазиро туи сабад чой дода, дакик онхоро аралаш мекунанд ва баъдан батартиб бамикдори пешбинишуда аз он чо доирачахоро берун мееоранд. Адади доирачахоиберуновардашуда вохиди интихобиро ташкил медиханд. Ин амали душвор Буда,эхтиёткорию сахехиятро такозо мекунад, то ин Ки хар як элементи умумиятигенерали имконияти дар умумияти интихоби чой гирифтанро пайдо намояд. Дармавриди бузугхачмии умумияти генерали истифодаи ин метод захмати зиёдрометалабад ва аз ру пайрави аз истифодаи ададхои зхтимоли дар ин холат максаднокаст. Дар чадвали ракамхои тасодуфи хамаи ададхо ба шакли гайримураттаб чойгиркарда мешаванд. Вохидхои интихобшаванда ба тартиб ракамгузори мешаванд. Дарчадвал хамагуна нуктаи сархисобро интихоб намуда, ба самти пешаки муайяннашудахаракат мекунанд ва озодона тсамти харакатро тагйир медиханд ва хамин тавршумораи зарурии ададхоро тибки хачми муайяннамудаи интихобнома чудо менамоянд.Масалан, агар хачми интихобномаамон 1507 вохидро ташкил дихад ва мо максади 150нафарро барои тахкикот чудо кардани бошем, пас мо метавонем дар хар кадоме азкатакчахо, стунхои хамшафати чадвал барои берун овардани ракамхои зарурихаракат намоем. Хаар вакте Ки раками аз 0001 сар карда то 1507 пайдо мешавад,мо гуфта метавонем Ки он шумораиинтихобшавандаро муайян менамояд. Агар ракам бештар аз як маротиба пайдо шавад,пас ин ракам баъд аз маротибаи якум дигар ба зътибор гирифта намешавад. Агар моин амалро тавассути чор сутуни авали таблитсаи №2 ичро намуда, ба тартиб азсутунчахо ба поён харакат кунем, пас ба интихобномаамон чузъхои тахти ракамххоизерин ишорашуда ворид хоханд шуд – 0799, 1016, 0084, 480 ва 1306. Ба хотири онКи мо ракамхои барои худамон дилхохро чустучу намекунем, бинобар хамин хам ингуна харакатро метавонем бидуни фаркиятаз кули сутунхои чадвал ба рох монем.Имрузхо дар сурати мавчуд будани барномахои махсус вазифаи чадвали ракамхоитахминиро компютерхо метавонанд ичро намоянд. Онхоро одатан генераторхоиракамхои тахмини мегуянд. Дар мавриди пурсиши телефонии компютери дорои ингунна барнома шуморахои телефонхои тахмини интихобшударо руи экран меорад.