Асосхои лоихасозии раванди техналогии коркарди маълумотхо

1. Мафхумхои асосии раванди техналогии коркарди

маълумотхо.

2. Нишондихандахо ва баходихии интихоби раванди

техналоги.

Мафхумхои асосии раванди техналогии коркарди маълумотхо

Зери раванди коркарди ахбори иктисоди ичрошави дар ба тартиб андохтани пай дархами ва муайян кардани методхои коркард воситаю тадхизот, ихота кардани хамаи зиннахои коркарди маълумотхо ва истифодабарии хучатхои ибтидои бо истифодабаранда фахмида мешавад.

Раванди техналогиро аз руи хусусиятхои гуногун гурухбанди кардан мумкин аст:

1).Раванди техналогие, ки дар системаи коркарди маълумотхо ичро мешаванд.

2).Равандхои техналогии аналитикии коркарди маълумотхо дар системаи кабули карорхо ва системаи тадкикоти. 3).Раванди техналогии барои коркарди намудхои нави махсулот ва дастраскунонии накшаи хатти дар техналогикунонии хучатхо ва системаи лоихасозии автоматикунони. 4).Раванди техналогие ки дар системаи гардиши хучатхо ичро мешавад.

Дар робита бо МЭХ хамаи равандхои техналоги новобаста аз он ки барои кадом чараён тартиб дода мешавад, яъне гайри мошини дар назар дошта шудааст, ки хислати омодасозиро дорад ичроиши он бо гирифтани маълумотхои ибтидои ва дохили мошини дар алока бо коркард, нигохдори ва гирифтани маълумотхо мебошад. Раванди техналогии коркарди маълумотхо: 1. Раванди автоматикунонии идора.

2.Муносибат бо МЭХ

3.Коркарди маълумотхо.

4.Режимхои коркард. 5.Ташкили таъминоти ахбори.

6.Таъминоти барномахои махсус

Намуди режими коркардро бо раванди техналогии коркарди маълумотхо, ичроиш дар режими дастави, коркарди диологи, режими таксимоти вакт, масштаби хакикии вакт ва техналогия бо режими омехта чудо мекунанд.

Тартиби чараёни техники аз чамъи маълумотхои технологи иборат аст.

Зери мафхуми амалиёти техналогичамъи маълумотхои амалии функсионали бо таъгироти маълумотхо, ичроиши пай дар пай дар як чои кори фахмидан мумкин аст.

Бо максад ва чои ичроиш мумкин аст, ки 4-синфи амалиётро чудо намоем ва онхоро бо арзиши харочот ва мехнат, ки бо амалсози ва чобачогузории хаттогихо, ки дар чараёни техналоги чори мешаванд чудо кардан мумкин аст. Синфи 1-ум – бо он шарх дода мешавад, ки амалхои бо у воридшаванда максадхои аввалиндарачаи ахборот, ки бо мантики асосии у ворид мешавад дар цеххо, анборхо, ва минтакахои истехсолии фаъолияткунанда мебошад.

Ба онхо омилхои техналогии зерин дохил мешавад:

1.Баровардани ахбороти аввлиндарача, ки дар натичаи нишондихандахо дастрас шудааст. (Мисол: хисоботи ашёхои баровардашуда, хисоботи деталхои истехсолшуда).

2.Ба кайдгирии ахборотхои аввал, дастрасии хамаи реквизитхои асоси ва аломатхои ягон намуди кашф кунанд.

3.Чамъоварии ахбороти аввалин гирифтани лифофаи ахборотхо, хучатхо ё файлхо дар МЭХ.

4.Гузаронидани ахбороти аввалин аз чои ба амал омада ба чои коркад.

Амалиёти ин синф асосан дар чойхои кори ба амал меояд. Синфи 2-юм – амалхои худро доро буда бо максади ворид намудани ахборот бо МЭХ ва имконияти гузаронидани ахбороти аввал бо МЭХ- хои хабари ва баргузории базаи ахбороти дар таркиби синф дохил мешавад:

а) Аз назар гузарони ва кабули ахборот дар кабулгох,

б) Коркарди ахбороти аввалин дар холати воридшавии ахборот дар лифофа,

в) Ворид намудани ахборот дар МЭХ

г) Аз назар гузаронии хатогихо дар базаи маълумотхо,

д) Дастури базаи ахбороти.

Синфи номбаршуда бо он фарк мекунад, ки коркарди баланд то 40 % – и амалиётро ва холати чамъи хатогихои содиршуда аст. Дар системаи муосири коркарди маълумотхо амалиёти синфхои 1- ум ва 2- юм омехта шуда раванди якчояшави ва бакайдгирии ахбороти ибтидои дар як замон бо ворид намудани ахборот бо МЭХ гузаронида мешавад.

Синфи 3-юм – барои коркарди ахборотхои базаи маълумотхо оиди маълумотхои ба даст омада пешбини карда шудааст.

Синфи мазкур оиди дарачаи зиёдтари раванди автоматони ва коркарди камтар ( 5 % коркарди хамаи равандхо ) ва хисоботи ками хатогихои содиршуда бахо дода мешавад. Дар холати коркарди ахборотхои фаври, ичроиши амалиёти ба кайдгири, ворид намудани ахборот ба МЭХ ва тартиб додани ахборотхои натичави дар як раванди техналоги чамъ оварда мешавад.

Синфи 4-ум – максади таъминоти ин ахборот, дурусти ва сифати баланди онхоро доро мебошад.

Дар амалиётхои асосии синфи мазкур инхо дохил мешаванд:

а) Ташхис ва назароти хучатхои натичавии ба дастомада,

б) Хатогихои ислохшуда ва ошкоршуда, ки бо сабаби нодуруст ворид намудани ахбороти содироти бо кори мошина ва хатогихои истифодабаранда оператор ё барномасоз халал мерасонад, меомузад.

Коркарди зинаи мазкур то 5 % -и хамаи равандхо таркиб меёбад. Одатан ин синф дар холатхои мураккаби ташхис ва коркарди ахборотхо истифода мешавад.

Бо дарачаи автоматикунонии хамаи амалиётхои техналогиро бо чунин синфхо таксим кардан мумкин аст:

─ ичроиши амалиётхои дасти,

─ бо таври мошинаги ва дасти,

─ бо таври автоматикунони ва нимавтоматикунони.

Ичроиши амалиётхо бо таври таёр намудан, асоси ва натичави чудо кардан мумкин аст.

Амалиётхои техналогии асоси мутобики функсияи ичроишашон бо чунин таксимотхо чудо карда мешавад.

1. Амалиётхои кори.
2. Амалиётхои санчиши.

Дар навбати худ дар байни амалиётхои кори ба мутобики коркардашон ба таври фаъол ( вобаста ба мантик ё арифметики ташкилшавии ахборот ) ва гайри фаъол ( Мисол: амалиёти воридоти ва содироти ).

Амалиётхои санчиши метавонад ба услуби ташкили санчиш мансуб бошад, ки дар навбати худ ба гуруххо мувофики аломатхои зеррин чудо мешаванд:

1. Бо вакти ичроиш:

─ санчиши пешаки,

─ санчиши давомнок,

─ санчиши натичави

1. Тибки дарачаи санчиши амалиётхои кори:

─ санчиши амалиётхо

─ санчиши контури, ки як чанд амалиётхои кориро дар бар мегирад.

1. Тибки раванди ташкили санчишро ба ташкили раванди кор ( услуби файли дугона ) раванди ахбороти, ( услуби санчиши натичахо, услуби модули ) раванди мантики ва арифметикии нишондихандахо ( услуби баробари ) чудо карда мешавад.

Дар раванди лоихасози системахои коркарди маълумотхо лоихасозон дар асоси якчанд услубхои раванди техналогиро интихоб намуда кори худро огоз менамояд. Барои услубхои бехтарин чунин талаботхо пешниход карда мешавад.

1. Таъмини истифодабарандагон бо ахбори хозиразамон.
2. Таъминоти дарачаи баланди маълумоти гирифташуда.
3. Таъминоти харочотхои мехнати ва арзише, ки ба коркарди маълумотхо алокаманданд.

Дар вакти интихоби услуби раванди техналогии коркарди маълумотхои иктисоди 2- гурухи нишондихандахои бахои самараноки истифода мешавад.

Нишондихандахои аники коркард ва гирифтани маълумотхо.

2)Нишондихандахои харочотхои мехнати ва арзиши барои лоихасозии системахои коркарди маълумотхо. Барои таъмини чунин талаботхо базахои техникии мустахкам ва баландистехсолкунанда интихоб карда шуда хайати амалиётхои асоси ва усулхои амали сохтани онхоро кор карда баромадан лозим аст. Гайр аз ин лоихасозон борои ба даст овардани дарачаи баланди коркарди маълумотхо ва гирифтани маълумотхои натичави системахои назоратиро оиди коркарди маълумотхо ташкил менамоянд.

Барои коркади системаи мазкур лоихасозон ба тахлили ба вучуд омадани хатогихои амалиётхои раванди техналоги намудхои хатогихо, ва сабабхои пайдоиши онхо вазифадоранд. Бо ин максад ба лоихасозон лозим аст, ки хатогихои омори таксимоти ба зуди ба вучуд омадани онхоро бо равияхои зерин гун намоянд:

1. Бо намуди халли масъалахои аналетики, накшави, омори ва бахисобгири.
2. Бо амалиётхои раванди техналоги.
3. Бо намуди хатогихо ( дар вакти сапти хучатхои ибтидои, дар вакти гузаронидани маълумотхо ба барандагони мошшини, дар вакти коркард дар компютерхои фарди ),
4. Бо сабаби содир шудани хатогихо,

Баъд аз ин ичроиши бахои аники коркарди маълумотхои натичави, усулхои назорат барои амалиётхо ва гуруххои амалиётхо интихоб карда мешаванд.

Нишонаи аники коркарди маълумотхо бо чунин формула хисоб карда мешавад.

D = 1 – P

дар ин чо:

D – хачми аники раванди коркард,

P – эхтимолияти содиршавии хатоги,

Эхтимолияти содиршавии хатогихо бо чунин зайл хисоб карда мешавад:

P = N ⁄ Q

N – микдори амалхои хатоги

Q – микдори умумии амалхо

Нишонахои зуд содир шудани хатогихо бо чунин формула хисоб карда мешавад:

f = ∆N ⁄ ∆Q

дар ин чо:

f – зуд содир шудани хатоги,

∆N – микдори хатогихоие, ки дар мачмуи ∆N содир шудааст,

∆Q – хачми интихоби микдори умумии амалхо.

Коэфитсенти ноаёни раванди техналогии натичави бо чунин зайл хисоб карда мешавад:

f i – микдори таъсирхо ба i – амалхо

Коэфитсенти назорати раванди техналоги бо чунин формула хисоб карда мешавад:

Дар вакти интихоби раванди техналогии бехтарини коркарди ахбори иктисоди гайр аз нишондихандахои ноаёни боз нишондихандахои бахои, мукоисакуни ва интихоб истифода бурда мешаванд.

Ба гурухи нишондихандахои мутлак дохил мешаванд:

1. Нишондихандаи бахогузории хачми мехнати коркарди ахбори иктисоди дар як сол ва услуби пешниходшудаи мукоисави ( Т) (Т₁),
2. Нишондихандаи бахогузории хачми харочоти арзиши истифодабари дар як сол бо услуби пешниходшуда,
3. Нишондихандахои бахои пастшавии харочоти мехнат дар як сол ∆Т .

Т – мехнатталаби,

Т– харочоти мехнат дар давраи базиси,

Т₁ – харочоти мехнат дар давраи хозира.

Нишондихандаи пастшавии бахои харочоти мехнат дар як сол бо чунин формула хисоб карда мешавад.

∆Т = Т– Т₁

4. Нишондихандаи пастшавии арзиши харочот дар як сол ( ∆С ) бо чунин формула хисоб карда мешавад.

∆С = С– С₁

С– арзиши гузашта,

С₁ – арзиши хозира,

Ба гурухи нишондихандахои нисби раванди техналоги дохил мешаванд: 1) Коэфитсенти пастшавии харочоти мехнат дар як сол К_т бо чунин формула хисоб карда мешавад.

К_{т =} ∆Т ҷ Т

К_т – харочоти мехнат,

1. Индекси пастшавии харочоти мехнат ( I_T ) нишон медихад, ки чанд маротиба харочотхои мехнати нисбати услуби пешниходшуда паст шудааст.

I_{T =} Tҷ T₁

1. Коэфитсенти пастшавии харочоти арзиши дар як сол.

К_с = ∆С ҷ С₁

1. Индекси пастшавии харочоти арзиши.

I_C = Cҷ C₁

Дар навбати худ харочоти мехнат ба j раванди техники (Т_j ) бо формулаи T_j = ∑_i=1ⁿ t ij

Дар ин чо: T_{i j} – нишондихандаи харочоти мехнат,

Ба i – амалиёти j бо раванди техналоги, ки ба формулаи зерин хисоб карда мешавад.

t _{i j} = Q_{i j ҷ} N_i

дар ин чо:

Q_{i j} – хачми кори ичрошуда ба i амалиёти бо j раванди техналоги N_i – микдори коркард ба i амалиёт

Нишондихандаи харочоти арзиш ба i – раванди техналоги (С _i )

Ба худ маблаги харочоти j – раванди техналоги бо моддахои харочот муаян карда мешавад.

─ Ба маоши кори,

─ Ба амартизатсия,

─ Ба ашёхо,

─ Ба харочоти вакти маоши,

─ Ба ворид намудани базаи маълумотхо,

─ Харочотхои хучати.

Ин нишондихандахо бо формулаи зеррин хисоб карда мешавад:

C_j = ∑ⁿ_i=1 C _{i j} ,

дар ин чо:

C _{i j} – харочоти арзишро нишон дода ба i – амалиёт ба j – раванди техналоги, ки дар таркибашон маводхои навбатиро

C_{i j} = C_3ҷn + C _{и р} + С_а + С _{м в} + С _м + С_{и б} ,

Дар ин чо:

С_3ҷn – харочоти маоши кори оператор ки бо формулаи

С_3ҷn = t_{i j} ∙ r _i,

дар ин чо:

t _{i j} – ичроиши коркард ба i – амалиёт ба j – раванди техналоги r_i – ставкаи тарифи i – амалиёт.

С_{и р} – харочоти хучати хисоботи хамчун истехсолот аз харочот ва маоши кори:

С _{и р} = С _{3ҷn ∙} K_{и р},

Дар ин чо:

С_{и р} – бузургии коэфитсенти хучатхои харочоти хамчун ба хачми 0,6 – 0,7 аз бузургииС_3ҷn : ( маоши кори )

С_а – бузургии хисоботи амартизаторхои техникаи истифодашуда бо формулаи зерин хисоб карда мешавад:

С _а = t _{i j} ∙α_i ,

Дар ин чо:

α _i – микдори хисоботи амартизатори,

С _{м в} – арзиши вакти мошини ба ворид намудани ахборот ба М.Э.Х. коркарди маълумотхо ва пешниходи ахбори натичави.

С_{м в} = t _{м j} ∙с,

дар ин чо:

с – соати вакти мошини,

t_{м j} – давомоти ичроиши амалиёти мошина j – раванди техникиро ифода намуда

t _м = t ₁ + t ₂ + t ₃,

дар ин чо:

t₁ – мухлати ичроиши амалиёти ворид намудани ахбороти содироти ба МЭХ бо формулаи зерин хисоб карда мешавад:

t ₁ = Q _ввҷ N_вв,

дар ин чо:

Q _вв – хачми ахбороти воридшаванда бо рамзхо,

N _вв – хачми ахбороти воридоти бо клавиатура бо МЭХ дар соат

t ₂ – микдори коркарди ахборот дар вакти халли масъалахо ( дар соат ), ки бо рохи фаври муайян менамоянд, агар супориш барои истифода супорида шуда бо формулаи зерин хисоб карда мешавад:

t ₂ = Q_вв ҷN _вв,

дар ин чо:

V _об – тез фаъолиятии кори МЭХ

Q_оn – хачми амалиёт, ки МЭХ бо коркарди маълумотхо дар вакти халли масъала ичро намудан муайян карда мешавад. Мисол: дар кори 42 пешниход карда мешавад, ки ин бузурги хамчун истехсоли ахбороти воридшаванда ба хисоби операторхо ба синфи муаян ё ин ки :

Q_on = Q_вв ∙R,

дар ин чо:

R – микдори операторхо ки бо як самт ахбороти воридотиро равона менамоянд.

─ Масъалаи вобаста ба чо ба чо гузории масъалахо дар МЭХ

Барои ин 500 оператор бо як самти ахбороти воридшуда, рост меояд.

─ Масъалаи вобаста ба таври фаври коркарди маълумотхо,

Барои як самти ахбороти воридшуда 5 – хазор оператор рост меояд.

─ Масъалаи ташхиси мураккаби коркарди маълумотхо, ки вобаста ба услубхои математики бузургиаш ба 20 – хазор оператор ба як самти ахбороти воридшуда рост меояд, меомузад.

t ₃ – вакти баровардани ахбороти натичави ба каналхои алока хисобида мешавад, ки ба формулаи зерин хисоб карда мешавад:

t ₃ = Q _выв ҷV_выв,

дар ин чо:

Q _выв – хачми ахбороти ба дастомада,

V _выв – суръати кори чоп

С _м – харочоти ашёхо дар як сол (мисол ба когаз )

С_иб – харочоти солонаи базаи ахбороти

Ба гайр аз ин нишондоди иктисодии солона бо формулаи

Э_r = (C_○ + E_н *К_○ )─ (С_j + E_н *К_j ),

дар ин чо:

К_j – К_○ – харочоти капитали бо худ харочотхоро дар самтхои навбати мехнати мехисобад.

─ барои ба даст овардани техникаи хисоббарор дар вариантхои пешниходшаванда,

─ барои ба дастории тихникаи хисоббарори,

─ барои харидории таъминоти барномави,

─ барои аз худкунии таъминоти барномави.

─ барои ба накшагирии лоиха.

Ба гайр аз ин нишондихандахои дар боло оварда шуда самаранокии лоихасозон ва инчунин нишондоди мухлати харочоти капитали (Т_ок ) – нишон дода ба иктисодиёт харочоти зерин

Е_р – коэфитсенти самараноки бузургии мухлати бозгашт мебошад, ва бо формулаи зерин хисоб карда мешавад:

Е_р = 1 ҷ Т_ок .

Дар чамочам нишондодхои дар боло зикр шударо лоихасозон хамчун вариантхои самаранокии раванди техникии коркарди маълумотхо интихоб менамоянд.