Лоихасозии раванди хифзи маълумотхо

1. Мафхумиасоси ва усулхои хифзи маълумотхо.
2. Стандартхобарои сохтани системаи хифзи маълумотхо.
3. Лоихасозиисистемахои хифзи маълумотхо дар баъзахои ахбор.

1. Мафхуми асоси ва усулхоихифзи маълумотхо

Дар вактхои охир диккат ба саволхооиди мухофизати ахборот хеле зиёд мешавад, ки дар ракобат бо зиёдшавии ахборичамъшуда, истифодаи васеи шабакахо ва инчунин

бороххои беичозат нигохдори ва истифодабарии ахборот алокаманд аст. Тараккиётивоситахо, усулхо ва намудхои автоматонии раванди нигохдори, коркарди ахбор,васеъ истифодабарии компютерхои фарди ахборро кохиш медиханд. Ахбори дар онходаврзананда метавонад беичозат тагъир ёбад, дуздида шавад ва ё несту нобудгардад.

Омилхоиасосии баландшавии кохишёбии ахбор аз инхо иборат аст:

– бо ёрии компютерхо ва ё дигар воситахоитехники зиёд кардани хачми ахбори коркардашуда, нигохдошташуда вагункардашуда;

– гункунии ахборхои таъминоти хархела дар ягона базаи маълумотхо;

– васеъ намудани доираи истифодабарандагонисистемахои хисобкуни ва базахои ахборие, ки ба истифодабарии захирахои мазкуррухсат доранд;

– мураккаб намудани режимхои кории воситахои техники системахоихисоббарор, васеъ ворид намудани режими мухлати барномави ва режими таксимотивакт;

– автоматонии додугирифти ахборибайнимошини, аз чумла дар масофаи дур. Бинобарин муаммои асосии лоихасозон доир ба системаи мухофизати маълумотхо дар базаиахбори ин муаммои таъминоти бехатарии маълумотхои нигохдошташуда барои нобуднамудани онхо мебошад.

Дарсистемаи ахбори иктисоди муаммои мухофизати маълумотхо – муаммои актуали(мухим) ба хисоб меравад. Дар раванди мухофизати маълумотхо мафхуми хавфибехатарии маълумотхо ба миён меояд.

Хавфибехатарии маълумотхо – гуфта амалхо ва руйдодхое, ки бе ичозат истифодаизахирахои ахбори, ахбори нигохдошташаванда, равоншаванда, коркардшаванда вавоситахои барномавиро мефахманд.

Ба хавфи тасодуфи хатогихо ба монандиичозатнома ва гаирахо дохил мешавад, инчунин холатхое, ки аз инсон вобастагинадорад, мисол: офатхои табии. Офатхо мешаванд табии ва ё фаъолиятидаъватшаванда.

Ба хатогихои дастгохи ва ё воситахоибарномави зиёни компютери, воситахои гайримаркази (дискхо, лентахо ва гайрахо)ва хатогихо дар барномахои дастави дохил мешаванд.

Ба хатогихои беэътибор, бештар дарвакти давраи коркарди технологии додугирифт ва нигахдории ахборот, хатогихоирохбар ва барномасоз дохил мешавад, ки халалрасони дар мавриди ичроишибарномахои хатти, зарарори ба сохиби маълумот пайдо мешавад.

Намудхои асосии хавфи бехатарии ахборинигохдошташаванда инхо мебошанд:

– нусхабардори ва беичозат аз худ намуданитаъминоти барномави;

– беичозат ворид намудани маълумотхо;

– дар барандагони магнити дароварданитагъирот ва ё нест намудани маълумотхо;

– коршикани;

– беичозат аз худ кардани маълумотхо;

– истифодабарии базаи маълумотхо бо роххоиберухсат ва аз худ кардани каналхо;

– беичозат иваз намудани ахбори баинимуштариён, ки дар натича онхо мачбуранд

барои баркароркунии маълумотхои асли кувваииловаги сарф кунанд ва ё аз он даст

кашанд;

– беичозат истифодабарии захирахои ахборие,ки зиёновар аст ва ин зиён аз

кутохкунии намуди молияи дохила тобаромадани САИ аз сохтор мумкин аст

дигаргун кунад;

– хато истифода бурдани захирахои ахборот дарбарномахои таъминоти САИ, ки ба

вайроншавиионхо оварда мерасонад;

– берухсат ивазкунии маълумотхо дар байниалокахо, ки ба ошкор гаштани

маълумотхои бачокардашуда оварда мерасонад;

– саркаши аз хизматрасонии ба худ хавфнок, киСАИ сарчашмаи он мебошад, хусусан

дар холати нигохдории захирахои ахбори, кибарои кабули карорхои рохбар сабабгор

мешаванд.

Истифодаибеичозат – гуфта вайронкунии коидахои мукараргардидаи истифодабариромефахманд, ки дар натичаи амалхои истифодабарандагони система ба вучуд меояд.

Субъэктхои истифодаи беичозатимаълумотхоро –вайронкунандагонменоманд.

Вайронкунандагонин шахсони категорияхои гуногун буда метавонанд, ба монанди:истифодабарандагони штатии САИ, хамкорон-барномасозон, барандагони системаипурра ва кисмии барномахои таъминоти системави, ичроишгарони фарди (мухандиси)ва дигар истифодабарандагоне, ки ба САИ рухсатнома доранд.

Аз руи назардошт хифзи маълумотхочунин натичахои беичозатро дарбар мегирад: ихрочи маълумотхои пинхоникоркардкардашуда, инчунин хангоми вайроншавии он ва ё харобшави дар натичаибаркасд вайронкунии кори САИ мебошад.

Канали беичозати маълумотхо – гуфтахаракати мунтазами шахс ва ичрои кори тартиби техналогии онро меноманд, кибеичозат ва ё нодуруст ичро кардани корро дар рохи беичозат фаъолият мебарад.

Харакати вайронкунандаро ба 4категорияи асоси чудо мекунанд:

1. Катгардони– анчомёбии коркарди муътадили маълумотхо, мисол: хангоми халалрасони бавоситахои хисоббарор.
2. Дузди ёкушодани ахборот ва навбандии он бо максади дастраскунии маълумоте, ки баркасдаз чониби шахси дигар истифода бурда шуда аст.
3. Шаклтагъирдихии маълумотхо.
4. Вайронкуни– ба тагъирёбии маълумот хангоми беахамияти, мисол: несткунии маълумотхо аздиск.

Аз руи чопи маълумотхои хорича ба роххоиасосии беичозат дастраскунии маълумотхо инхо дохил мешаванд:

– боистифодаи воситахои гушкунак;

–расмгирии фосилави;

–буридани нурхои электрони;

–мачбуран шуохурии электромагнитии тори алока бо максади пайдо гаштани

барандаи модулии муфти;

–каллоби (ликобгузори дар талаботхои системави);

–буридани акостикии нурхо ва баркароркунии мавзуъ дар принтер;

–гораткунии барандагони ахборот ва хабархои истехсолшуда;

–хисобкунии маълумотхо аз дигар массивхои истифодабаранда;

–хондани маълумотхои бокимонда аз хотираи ситема пас аз амали дархостхои

беичозат;

–нусхабардории барандагони маълумотхо бо бартарафкунии кисми мухофизати;

–колабгири дар рафти бакайдгирии истифодбаранда;

–истифодаи барномахои фиребдиханда;

–пайвастшавии берухсат бо асбобхо ва тори алока;

–хулосахо аз гурухи мухофизатхои механики.

Барои баркароркунии хифзи маълумотхоинигохдошташуда якчанд усул ва механизмхои ба амалбарори истифода мешаванд. Дарадабиётхо чунин намуди мухофизатро чудо мекунанд:

– Физики(монеа)

–Конунбарори

–Идоракунии рухсат

–Бастани хати рамзи