Асоси ҳуқуқи, ташкилоти, иқтисодии таъмини бехатарии фаолияти ҳаёти

Саволҳои асосии бехатарии фаолияти ҳаёти. Маълумотҳо ва истилоҳҳоиасоси.

Бехатариифаолияти ҳаёти –ин илм дар бораи муҳофизати саломати ва бехатарии инсон дар муҳитиатроф мебошад.

Вазифаҳои инилм: Ошкор кардани омилҳои хатарнок ва зарарноке, ки дар муҳити атроф ба инсонзарар мерасонад; тайёр намудани усули пастшавии ин омилҳо то бехатар шудан;тайёр намудани усул ва воситахои хифзи инсон; тайёр намудани ченак барои пешгирикардани холати фавкулода; барои амал кардан дар холати фавкулода; барои бархамдодани окибати холати фавкулода.

Мухитиихотакунандаи инсон ва мачмуи омилхое, ки сабаби дар хамин лахза, кобили таъсиррасондан мустаким ё ин ки гайримустаким (прямо или косвенно), фавран ё ин кисахлтар ба фаолияти инсон, ба саломати ё ба насли у таъсир мерасонад муҳитиатроф мебошад.

Фаолият – фаолияти(бошуурона) таъсири (амали) мутақобилаи инсон бо муҳити атроф мебошад.

Тандурусти – иннафақат набудани бемори ва инчунин қобилияти зуд адаптатсия кардани организ башароити муҳити атрофе, ки доим таѓир меёбад мебошад.

Нишондиҳандаҳоиасосии тандурустии миллат:

-давомнокии миёнаи умр;

-тавлид;

-ҳалокшавии кудакон то як сол ба 1000 тифли тавлидшуда.

Омилҳое, ки бадавомнокии умр таъсир мерасонад:

-вазъияти муҳити атроф- 20%

-сатҳи хизматрасонии тибби -7%

– мубталои генетики -20%

-тасодуф- 3%

-тарзи ҳаёт (зисту зиндагни)- 50%

Ҳодиса, љараёнҳо,объектҳое, ки дар шароити муайян қобилияти зарар расондан ба саломатии инсондоранд мустаким ё ин ки гайримустаким (прямо или косвенно) хатар номида мешавад.Хатар ҳамаи системаро дорад, дорои энергия (электрики, радиоактиви, химики,биологи, ичтимои ва гайра) мебошад, хатари потенсиали (эҳтмоли, тахмини) доимвуљуд дорад. Хатари потенсиали пинхон, номауайян дар вақд тавсиф мешавад.Шароите, ки имконяти хатари потенсиалиро ба воқеи табдиль медиҳад сабаб номидамешавад. Сабаб метавонад бошад техногенни, антропогени ва инчунин хислати табиидошта бошад.

Хангоми сабабипотнсиали ба вокеи табдил ёфтан чи вокеа метавонад руй дихад?

Ҳодисаи нохушметавонад руй диҳад – натича мувофиқ омадани вақт ва омилҳои хатарнок вазарарнок дар фазо ва инсон, ки инсон кисман ё ин ки пура саломатиашро аз дстмедихад.

Ходисаи садмавиметавонад руй дихд – холте, ки дар он имконияти хеле зиёд руй додани ходисахоинохуш мешавад

Сдама (авария)метавонад руй дихад – вайрон будани мошин, дастгоххо, системаиэнергиятаъминкуни, бино, иншоот, воситахои наклиёти.

Фалокат (катастрофа)

Мављудиятиманбаи хатар: МЗС (модаҳои захрноки сахттаъсир), МР (моддаҳои радиоактиви), МТ(моеҳои тездаргиранда), МТ(моддаҳои тарканда) ва гайра.

Мављудияти омилҳоихатарнок: таркиш, партофтан, даргири (сухтор) ва гайра.

Вучуд доштаниинсонхо дар минтакаи хатарнок.

Шояд ҳолати фавқулодаба вуљуд ояд (хф) – вазъият дар минтакахои муайян, ки дар натичаи садама бавучуд омадааст, ходисахои хатарноки табии, фалокатхо, офати табии ва дигар, кибоиси халокшавии инсонхо, зарар ба саломатии инсонхо ва мухити атроф, талафизиёди мол ва вайрон кардани шароити фаолияти хаётии инсонхо шавад.

ОМИЛҲОИ ЗАРАРНОК ВА ХАТАРНОК. ТАСНИФИ (КЛАССИФИКАТСИЯИ, ХЕЛҲОИ, ГРУҲҲОИ)ХАТАРНОК ВА ЗАРАРНОКИ МУҲИТИ ИСТЕҲСОЛИ.

Формулаи асосиибехатарии фаолияти ҳаёти – огоҳ намудан ва пешгири намудани хатарҳои потенциалиэҳтмоли мебошад. Хама фаолияти инсон ва хама кисмхои мухити атроф (пеш аз хамавоситахои техники ва технологи) ба гайр аз натичахои мусбат, дорои кобилиятигенерировать омилхои хатарнок ва зарарнокро доранд. Дар ин хол натичахои навимусби, хамчун коид бо хатари потенсиали ё ин ки гурухи хатархо хамсояги доранд.

Дар чахонимуосир ба омилхои хатарнок ва зарарноки табии (паст ва баланд шудани харортихаво, барфу борон (атмосферные осадки) раду барк ва гайра) омилхои хатарнок вазарарноки сершумори антропогенни афзуданд (галогулу, ларзиш, майдонхои электромагнитива гайра), ки бо фаолияти истехсоли, хочаги ва дигар фаолияти инсон алокаманд мебошад.

Хама намудихатархо, ки дар чараёни фаолияти мехнати ташаккул ёфтаанд мувофики ГОСТ12.0.003-74 ба ин гуруххо чудо мешаванд: физики, химики, биологи,психофизиологи.

Омилхоизарарнок – омили мухит ва чараёни мехнат, ки таъсири он ба коргарон хангомишароитхои муайян (шиддатноки, дарозмуддат ва гайра) беморихои касбиро ба вучуд меорад,муакатан ё ин ки тамоман пастшавии.??, басомади бемории чисмони ва инфексионирозиёд мекунад ва ба вайоншавии саломатии насл оварда мерасонад.

Омилхоихатарнок – омилхои мухит ва рафти (процесса) мехнат, ки метавонад сабабибеморихои шадид, чарохат, ногахон якуякбора бад шудани саломати ва марг шавад.

Ба омилхоифизики дохил мешавад:

-харорат,намноки, суръати харакати хаво, нурафкании гарми

-майдонхоиэлектромагнитии неионикунанда ва нурафкани: майдонхои электростатики, майдонхоимагнитии доими (ва инчунин геомагнити), майдонхои электрики ва магнитии бобасомади саноати (50 Гс), афканишоти электромагнити бо диапазони басомад радиои(ва инчунин лазери ва ултрабунафш);

-афканишотиионикунанда;

-галогулаиистехсоли, ултрасадо, инфраовоз (инфразвук)

-ларзиш (махали,умуми);

-чанголуд(губоролуд) шудани хавои минтакаи кори;

-рушнои ()

-заррахоизарядноки электрикии хаво;

-кисмхоихаракаткунандаи мошин ва механизмхо;

-чараёниэлектрики.

Ба омилхоихимики моддахое, ки хосияти таъсиррасониашон ба организмхои инсон ба ин груххочудо мешаванд дохил мешавад: моддахои захрнок; сенсиблизатсия (беморихоиаллергиро ба вучуд меорад); кансерогенни (бемории варамро (рагро) вусъатмедихад); мутагени (ба клеткаои чинсии инсон таъсир мерасонад). Ба ин груххобугхо ва газхои зиёд дохил мешаванд: буги бензол, оксиди карбон, алдегидисулфит, оксиди азот, аэрозолхои сурб ва чангхои захролуд.

Ба омихоибиологи дохил мешаванд микроорганизмхо (бактерияхо, вирусхо) ва макроорганизмхо(канахо, хомушакхо, синфи хояндахо (грызуны) хайвонхои калон), ки таъсири онхо бакоргарон чарохат ва бемориро ба вучуд меорад.

Бехатари –холати фаолияте, ки бо эхтимоли муайян истиснои хатари потенсиали, ки басаломатии инсон таъсир мерасонад мебошад.

ПРИНСИПХОИ АСОСИИ ТАЪМИНИ БЕХАТАРИ

Бехатариро хамчун системаи ченаки комплекси оиди хифзи инсон вамухити атроф аз хатархое, ки ба шакли муйяни фаолияти конкрети инсон таъсирмерасонанд бояд фахмид. Дар шароитхои истехсоли принсипхои навбатиро амаликардан мумкин аст:

• Фаолияти(мехнати) гуманисти – озод кардани инсон аз ичрои амалхои механики,якхела, мехнати намуди вазнин вахатарнок барои ичрои корхои эчоди;
• Таснифи(классификатсия) – иборат аз таксимкунии объектхо ба синфхо ва нишондихандахоикатегори, ки бо хатархо алока доранд (минтакахои санитарию мухофизати,категорияхои истехсоли (бино) хатархои таркандаву сузанда, ба категрияхо чудокардани бинохое, ки хатари электрики доранд);
• Мухофизатимасофави – дар чараёни технологи истифодабарии идоракунии дистансиони ваавтаматонии мошинхо ва механизмхо;
• Мухофизатимувакати – ихтисоркуни вакти таъсиркунии омилхои хатарнок ва зарарнок (ихтисорирузи кори, ихтисори хафтаи кори, ихтисори собикаи кори);
• Маълумотдихи(ахборотдихи) – иборат аст аз расондан ва аз худ кардани (омузонидани) маълумотба хайати кормандон, ки ичрояшон сатхи мувофики бехатариро таъмин мекунад(таълим, дастурамал, ранг ва аломати бехатари, навиштачотхои огохкунанда,тамгахои тачхизотхо ва гайра);
• Чорикардани звеноизаиф – дар системае (объекте), ки муоина (рассматриваемую) мешавад, бо максадитаъмини бехатари элементхое чори карда мешавад, ки онхо чунин сохташудааст, батагирёбии параметрхои муайян дарк ё ин ки таасур (реагирует) мекунанд, пешгирикардани ходисахои хатарнок (сарпуши пешгири (предхранительные), мембранаи (парда ё лавхаи тунукиқабулкунандаи савт, лапиш ва ғ.) тарканда,)
• Бамеъёрдарори– баркарор кардани параметрхое, ки риоя кардани онхо бехатарии инсонро таъминмекунад, аз хатархои дахлдор. Масалан, консентратсияи ё ин, ки сатхи чоизихадди, меъёрхои бардоштан ва бардошта бурдани борхои вазнин, давомнокиифаолияти мехнати ва гайра).

Меъёри ичрои силсилаи функсияхо (ухдадрихо)

• Муназзим;
• Ба тартиб даровардан;
• Бахогузори.

Ба меъёрдарории мунаввари (рушнои), масалан, истехсол мешавад бо бузургииминимали, химики, ифлосшавии гарду чанг – хадди (дарачаи) муайяншудаиконсентратсия (консентратсияи чоизи хадди. ХМК руси ПДК), ифлосии садо (шумовое загрязнение) ифлосии ларзиш (загрязнениевибрация), афканишоти электромагнити (электромагнитные излучения) – бо хадди(дарачаи) муайяншудаи сатх (ХМС руси ПДУ), афканишоти ионикунанда – бо хадди(дарачаи) муайяншудаи воя (як хурдани ё ин ки микдор).

3.1.Тавсифиасосии шаклхои фаолияти инсон

Мувофики тавсифи фаолияти мехнатии физиологии кабулшуда хамин замонмехнатро ба чунин шаклхои оянда чудо мекунанд.

Мехнати чисмони.Мехнати чисмони (кори) ичро кардани инсон функсияхои энергетики дар система«инсн – олоти мехнат».

Кори чисмонифаолнокии зиёди мушакхоро талаб мекунад. Мехнати чисмони ба ду намуд таксим мешавад:динамики ва статистики (омори). Динамики алокаманд аст бо харакати чисми инсон,даст, пой ва ангуштони у дар фазо. Статистики (омори) – бо таъсири сарбори бамишакхои болои, бадан ва пой хангоми доштан бор хангоми ичрои кор, рсто ё ин кинишаста.

Вазнинии корхоичисмони бо сарфи энергия дар чараёни фаолияти мехнати муайян мешавад ва ба инкатегорияхо таксим мешавад: сабук, вазнини миёна ва корхои вазнини чисмони.

Мехнати зехни (фаолиятиакли). Ин мехнат корхоеро, ки бо кабул кардан ва коркарди иттилоот алокамандаст мутахид менамояд, ки диккати чиддии бештарро талаб менамояд, узвхои сенсри,ёддшти ва инчунин чараёни фаоли фикрони (идоракуни, эчодкуни, таълим додан,илм, омузиш, таълим).

Мехнати идоракуни –хеле зиёд шудани хачми иттилоот, камчин шудани вакт ва коркардкуни, зиёдшавиичавбгарии шахси барои кабули карор, такроран пайдо шудани холатхои чанчоли.

Мехнати эчоди – хачмизиёди ёддоштхо, дикати чиддиро талаб мекунад.

Мехнати омузиши – муносибатидоими бо одамн, чавобгарии зиёд, камчинии вакт ва ахборот барои кабули карор.

Мехнати хнандагон –хачми зиёди ёдоштхо, диккати бшиддат, зуд-зуд ба вучуд омадани холати стрессироталаб мекунад.

ВАЗНИНИ ВА ШИДДАТНОКИИ МЕХНАТ. ШАРОИТИ МЕХНАТ.

Вазнинии мехнат – тавсифичараёни мехнат, сарбории афзалро иникос менамояд ба узви харакатоварандаи асосива системахои функсионалии организм (дилураг, нафасгири), ки фаолияти уротаъмин менамояд.

Аз меъёри гигиенибармеояд, ки шароити мехнат ба чор синф таксим мешавад: птимали, имконпазир(допустимий), зарарнок ва хатарнок.

Шароити птималиимехнат (синфи якум)- чунин шароите, ки тандурустии коргар мухофизат кардамешавад ва барои нигох доштани сатхи коршоями замина бу вучуд оварда мешавад.

Шароити имконпазириимехнат (синфи дуюм)- тавсиф мешавад бо ин сатхи омилхои мухит ва чараёнимехнат, ки меъёрхои гигиении мукараршуда барои чойхои кор зиёд нашавад, ватаъгири имконпазирии холати функсионали организм баркарор мешавад дар вактиистирохатхои тартиби ё ин ки хангоми сменаи навбати ва набояд таъсири номусоидба давраи наздик ва дур ба вазъияти саломатии коргарон ва ба насли у расонад.Шароити имконпазири мехнат шартан ба мехнати бехатари таалук дорад.

Шароити зарарнокимехнат (синфи сеюм) – тавсиф мешавад бо вучуд доштани омилхои зарарнокиистехсоли, зиёд шудани меъёрхои гигиени ва таъсири номусоид ба организм ванасли у мерасонад.

Шароити хатарноки (гайриодди)мехнат (синфи чорум) – тавсиф мешавад бо сатхи омилхои истехсоли, таъсирашонхангоми сменаи кори (ё ин ки кисми сменаи кори) хатар ба хаёти инсон ба вучудмеорад, вусат ёфтани хавфи шадиди касби, ва инчунин шакли вазнин.

САНАДХОИ (АКТ) ДАВЛАТИЮ ХУКУКИ ОИДИ ХИФЗИ МЕХНАТ

Мехнати босамар вабехатар имконият дорад танхо дар он хусусе, ки шароитхои истехсоли дар чойхоикори ба хама стандартхои байналмилали дар сохаи хифзи мехнат чавобгу бошанд.

Меъёри баходихии дарачаи бехатарии чараёни истехсоли мувофики талаботи конунхо, кодексхо, ГОСТхо, коида вамеъёрхо мебошад.

Дар сарконуни(конститутсияи) ЧТ дар моддаи 2 гуфташудааст, ки инсон, хукук ва озодии уарзиши бебахост. Эътироф, риоя ва хифзи хукуки инсон вазифаи давлат аст. Яке аз хукукхои асосииинсон ин хукук барои мехнат кардан аст. Хукук ба мехнати бехатар дар сарконунифода шудааст.

Санадхои асосиихукукие, ки бехатари ва шароити безарари мехнатро таъмин менамояд дар кодексимехнат нишон дода шудааст. Дар кодекси мехнат хаст моддахое, ки кабул ва озодкардани коргаронро ба тартиб медарорад: конун дар бораи давомнокии вактимехнат, вакти истирохат, хукуки хифзи мехнати занон, наврасонро мукарарменамояд, тартиби додани либосхои махсус ва дигар воситахои фардии мухофизатромукарар менамояд.

Номгуи Конун накшисистемаи хифзи мехнатро хангоми муомилаи мехнатии кордиханда ва коргарон муайянмекунад. Дар коллективи бо шумораи коргарони 100 нафар хатман бояд вазифаимухандис оиди хифзи мехнат бошад. Дар холате, ки агар идораи хифзи мехнат ё инки мутахасис оиди хифзи мехнат набошад, кордиханда бояд шартномаи мувофикбандад бо мутахасис ё ин ки ташкилотхо, ки дар сохаи хифзи мехнат хизматмерасонад. Кордиханда ухдадор аст коргаронро бо талаботи хифзи мехнат дар хар чоикори шинос намояд, ки ба талаботи хифзи мехнат мувофикат кунад.

Хангоми бо коргарбастани шартномаи мехнати, конун ухдадор менамояд кордихандаро аз хисобимаблаги шахсии худ муоинаи тиббии пешакии хатмии коргаронро гузаронад ваинчунин такроран (дар рафти фаолияти мехнати), муоинаи тиббии гайринавбатиикоргарон бо дархости онхо ва мувофики тавсияи тибби ва нигох доштани чои корионхо (вазифаи онхо) ва маоши миёна хангоми гузаштани муоинаи тибби.

Таъмини хукукикоргарон ин ухдадории авалини кордиханда ва барои ичрои он кордиханда чавобгараст.

Мувофики конуниконститутсиони оиди мехнат хар коргар хукуки шароити мехнатро дорад, ки ба талаботибехатари ва гигиени чавобгу бошад.

Администратсияикорхона ухдадор аст шароити хуби корро таъмин намоят барои ичрои коргаронмеъёри корро яъне нигох доштани мошинхо, дастгххо ва асбобу олтхо дар холатидуруст, сохтани рушнои, гарми (отопление) хавотозакуни (вентиляция) лозима,бартараф кардани окибатхои зарархоигалогула, афканишот (излучения), ларзиш ва дигар омилхое, ки ба организмикоргарон таъсири манфи мерасонад.

УХДАДРИХОИ КОРДИХАНДА ОИДИ ТАЪМИНИ ХИФЗИ МЕХНАТ ДАР КОРХОНА.

Ухдадории кордиханда дар конунгузории асосии ЧТ оиди хифзи мехнатнишон дода шудааст. Мувофики моддаи 9 кордиханда бояд бехатарии мехнатрохангоми истифодабарии иморатхои истехсоли, бино, тачхизот, бехатарии чараёнхоитехнологи, истифодаи ашёи хом ва махсулот дар истехсолот ва инчунин истифодаибосамари воситахои хифзи якчоя ва чудогона, таъмини ташкили заруриисанитарию-маиши ва табобатию-профилактики (эхтиёти пешаки) хизмат раснидан бакоргарон, тартиби мехнат ва истирохати коргарон, таъмин намудани либосхои махсус,пойафзолхои махсус ва дигар воситахои мухофизати индивидуали, назорати безарархангоми таъсири омилхои зарарнок ва хатарноки истехсоли ба саломатии коргарон(яъне назорати тибби), подоши зараре, ки коргар мубталои маъюб шудааст,беморихои касби ё ин ки дигар зиён ба салмати, таълим, дастурамал ё ин кисанчиши дониши меъёрии коргарон, коида ва дастурамал оиди хифзи мехнат,маълумотдихии коргарон оиди вазъияти шароит ва хифзи мехнат дар чойхои кори,оиди мавчудияти хатар ва зиён ба саломати ва ба коргароне, ки воситахоииндивидуали, чуброн, имтиёз лозим аст таъмин намояд ва ин дар шартнома(контракт) бо шакли навишт тавсия шудааст

УХДАДОРИИ КОРГАРОН ОИДИ РИЯ КАРДАНИ ТАЛАБОТХОИХИФЗИ МЕХНАТЕ, КИ ДАР КОРХОНА АМАЛ МЕКУНАД.

Ухдадории коргарон оиди рия кардани талаботхои хифзи мехнат дармоддахои конунгузрии ЧТ оиди хифзи мехнат оварда шудааст ва аз инхо иборат аст.

Коргар ухдадраст:

-риоя кардани меъёрхо, коидахо ва дастурамалхо оиди хифзи мехнат;

-дуруст истифода бурдани воситахои хифзи колективи ва индивидуали;

-фавран хабардодан ба рохбари бевоситаи худ оиди хамагуна ходисахоинохуше, ки дар корхона руй медихад ва аломатхои беморихои касби ва инчунинхолатхое, ки ба саломати ва хаёти одамон тахдид мекунад.

Хислати бехатарии мехнати занон

Мувофики кдекси хифзимехнат ташкили мехнати занон дар корхои вазнини зеризамини, вазнини чисмони вагайра озод карда шудааст.

Брои бардоштан ва аз чое ба чое бурдани бор меъёри муайян гузошташудааст.

Хислати бехатарии мехнати наврасон

Мехнати наврасон боконунгузории кодекси мехнати ЧТ муайян шудааст. Наврасоне, ки солашон ба 18нарасидааст ба кор ичозат дода намешаванд.

Барои тайёр намуданинаврасон ба корхои истехсоли шахсоне ичозат дода мешаванд, ки дар мактабхоиумуми, мактабхои махсуси касби техники тахсил мекунанд барои ичрои корхоисабук, ки ба саломати таъсир намерасонанд ва чараёни тахсили онхоро вайроннамесозад. Ингуна шахсхо хангоми озод будан аз машгулиятхои дарси бояд мехнатнамоянд, дар он холате, ки сини онхо ба 14 солаги расидааст бо ичозати яке азволидон (яъне падар ё модар) ба кор кабул карда мешаванд.

НАЗОРАТ БА ХОЛАТИ БЕХАТАРИИ МЕХНАТ ДАРКОРХОНА.

Бахолати хифзи мехнат ва риояи конун ва меъёр назорати чиддии Давлати, идорави вачамъияти мукаррар шудааст.

Назорати давлатиро ичро мекунад:

Испексияичумхуриявии оиди мехнати назди вазорати мехнати ЧТ.

Назорати Давлатии энергетики.

Камитети давлатииназорати санитарию-эпидемиологи.

Экспертизаи давлатиишароити мехнат.

Назорати чамъияти

Назорати чамъияти барои риояи хукуки конуни ва манфиати коргарондар сохаи хифзи мехнат, ки онро иттифокхои касаба дар шахсиятхои органхоидахлдор ва дигар намояндахои коргарони органхои бонуфуз, ки метавонанд бо ин максадинспексияхои худро созанд ичро мекунанд.

Барои ичрои хукукхои худ ташкилотхои иттифоки касаба (колективхоимехнати) намояндахои (шахсони бовариноки) худро оиди хифзи мехнат интихобмекунанд. Иттифокхои касаба бо шахсони органхои дахлдор ва дигар намяндахои коргарониорганхои бонуфуз хукук доранд:

-назорат кардани ичро кардани кордиханда санадхои конунгузор вадигар санадхои меъёри оиди хифзи мехнат;

-гузаронидани экспертизаи мустакилонаи шарити мехнат ва таъминибехатарии коргарони корхона;

-иштирок кардан дар тафтишоти холати фавкулода ва беморихои касбидар истехсолот, ва инчунин мустакилона тафтиш намояд;

-гирифтани ахборот аз рохбарият ва дигар шахсони вазифадори корхонааз холати шароити мехнат ва хифзи мехнат, ва инчунин аз ходисахои нохуше, кидар корхона кайд шудааст;

-даъво кардан барои манъ намудани кор дар холате, ки ба хаёт васаломатии коргарон тахдид мекунад;

-ба органхои дахлдор мурочиат кардан барои ба чавобгари кашиданишахсони вазифадоре, ки талаботи меъёрхои хифзи мехнатро вайрон кардаанд, вабарии пинхон кардани омилхои ходисахои нохуш дар истехсолот;

-иштирок кардан дар тафтишоти мубохисавии (спор) мехнати, ки бовайрон кардани конунгузори оиди хифзи мехнат алокаманд аст, ухдадори, шартномаиколективи ё ин ки созишномаи оиди хифзи мехнат мукаррар шудааст, бо ивазнамудани шароити мехнат.

Назорати идорави. Омузиш ва дастурамали коргарон.

Назорати идорави ичро карда мешавад хангоми сохтани дар корхонаидораи хифзи мехнат. Ташкили хифзи мехнат дар корхона яке аз мухимтарин масъалава вазифаи администратор мебошад.

Конунгузории мехнатии амалкунанда мукаррар менамояд, ки ба ташкилихифзи мехнат дар корхона директор ва сармухандис (главный инженер) чавобгаранд.Ба кисмхои чудогона чавобгари ба рохбарони дахлдор (сардори сеххо, шуъбахо ваустохо мастерх ва г.) гузшта шудааст. Рохбарии хифзи мехнатро сармухандис ичроменмояд.

Омузиш ва санчиши дониши оиди хифзи мехнати коргарон мувофики ГОСТ12.0.004-90 гузаронида мешавад.

УХДАДОРИИКОРДИХАНДА ВА ШАХСОНИ ВАЗИФАДОР

Ухдадории кордиханда ва шахсони вазифадор хангоми вайрон намуданисанадхои конунгузор ва дигар санадхои меъёри оиди хифзи мехнат дар моддаи 26асоси конунгузории ЧТ оиди хифзи мехнат нишон дода шудааст. Кордиханда вашахсони вазифадор, барои вайрон намудани санадхои конунгузори ва дигар санадхоимеъёри иди хифзи мехнат ба чавобгарии административи, интизоми ё ин кичавобгарии чинои кашида мешаванд бо тартиби конунгузории мукарраршудаи ЧТ.

Чавобгарии интизоми ухдадрии коргарон чавобгар будан дар наздиконун барои ичро накардани онхо интизоми мехнатиро ифода мекунад. Конуни мехнатин хуччати асосие, ки коидахои дохилии тартиби мехнати коргарон ва хизматчиёникорхона, идора, ташкилотро ба тартиб медарорад.

Барои вайрон намудани интизоми мехнати администратсияи корхонаметавонад ба коргар имтиёзхои навбатиро баён намояд: танбех (замечание), огохи(выговор), огохи чидди (строги выг), гузаронидан ба кори муздаш кам бо муддатисе мох ё ин ки ба вазифаи паст гузарнидан ба муддати 1 сол ва аз кор озодкардан.

Чарима барои вайрон намудани меъёр ва коидахои хифзи мехнат факатба шахсоне, ки административию идоравии корхонаро ба ухда доранд карда мешавад,ва нафакат дар он холате, ки вайрон намудан коида, ки ба саломатии инсон зарармерасад, ва дар он холате, ки хукуки коргарон дар сохаи хифзи мехнат вайронкарда мешавад. (мисол, барои тафтиши бесифати холати нохуш дар корхона).

Ташкилоти идораи бехатарии дар корхонахои алока

ТАСНИФОТ. ТАФТИШ ВА ХИСОБОТИ ХОЛАТХОИ НОХУШ

Бо максади хифзи ичтимои коргарон хама ходисахои нохуш ба ингуруххо бо ин тарик чудо мешаванд:

Мафхуми холати ношуш ин вокеа дар истехсолот ва беморихои касбимебошад. Чарохатхои истехсоли ва беморихои ксби – ин вокеахои мушкилибисёркарата, вобастагии таъсири омилхои хатрнок (бавучудоварандаи чарохат) вазарарнок (бавучудоварандаи бемори) ба инсон дар чараёни фаолияти мехнатимебошад.

Холати нохуш дар истехсолот-ин ходисаи таъсир омилхои хатарноки истехсолиба коргарон хангоми ичрои вазифаи мехнати ё ин ки супориши рохбарият ба коргаронмебошад. (ГОСТ 12.0002-80 Истилххо ва мавхумхо)

Омилхои истехсолие, ки таъсири он ба коргарон дар шароити муайян бачарохат ё ин ки ногахон тез бад шудани саломатиро меорад омилхои хатарнокиистехсоли мебошад. Ба омилхои хатарноки истехсоли дохил мешавад: механизмхо вамошинхои харакаткунанда; харгуна наклиётхои-болобардор ва механизмхоиборбардор; элементхои харакаткунандаи мухофизатнашудаи тачхизотхои истехсоли;(асбобхои буранда, олотхои омехтакунанда ва тбхуранда); чараёни электрики;харорати баланди сатхи тачхизотхо ва материалхои коркардшаванда ва г.

Беморихои касби – ин беморихое, ки хангоми таъсири шароитизарарноки мехнати ба вучуд меояд.

Мувофики дастури тартиби хабарнома, тафтиш, кайд ва хисоботи беморихоикасби беморихои касби ба ин кисмхо чудо мешавнд:

-беморихои касбии шадид – беморие, ки баъди таъсири авалинбораи(дар муддати на зиёда аз як сменаи кори) омилхои зарарнки касби ба вучуд меояд.Мисол, ба омилхои зарарноки касби дохил мешавад кор бо моддахои химияви беистифодаи воситахои фардии мухофизат.

-беморихои касбии доими (хранически) – беморие, ки баъди таъсиричандинбора омилхои зарарнки касби ба вучуд меояд (савияи (уровен) зиёдиконсентратсияи моддахои зарарнок дар хавои минтакаи кори, савияи зиёдигалогула, ларзиш ва гайра).

-дар мобйани омилхои зарарнок ва хатарноки истехсоли робитаи муайянмушохида карда мешавад. Дар бисёр холатхо мавчуд будани омилхи зарарнок баомилхои хатарноки чарохати мусоидат менамояд. Мисол, бехад зиёд будани намнокидар бинохои истехсоли ва вучуд доштани чангхои чараёнгузар (омилхои зарарнок)хатархои зарба расидан ба инсон аз чараёни электрики зиёд менамояд (омилхоихатарнок).

Аз холатхои нохуше, ки дар корхона сохибкори фарди руй медихад баин чойхо хабар медиханд:

-ба инспексияхои давлатии мехнат ба субъекти ЧТ

-ба пркуратура ба чое, ки сохибкори фарди кайд шудааст

-ба органхои хокимияти ичроияи субъектхои ЧТ.

Чавобгари барои ташкил ва саривакт тафтиш намудан ва хисобтиходисахои нохуш, коркард ва ичрои чорабинихо барои бартараф намудани сабабихдисахои нохуш ба ин кордиханда ухдадор аст.

Тафтиши хдисахои нохушро камисия мегузарнад, бо намояндаикордиханда ташкил карда мешавад якчоя бо мутахасисон оиди хифзи мехнат ваинчунин органхои итифоки касаба ё ин ки дигар намояндагии коргарни органхои вобаста.Ба хайати комиссия на кам аз се нафар дохил мешавад ва онхо бо фармони рохбариташкилот ё ин ки шахзи вазифадори масул, рохбарият, бевосита чавобгар бароибехатари дар китае, ки ходисаи нохуш руй дод, дар тафтишоти мукараршуда иштирокнаменамояд.

Дар тафтишоти ходисаи нохуше, ки дар истехсолоти сохибкори фардируй дода аст, сохибкори инфироди ё ин ки намояндаи у иштирок менамояд, шахсибовариноки зарардида, мутахасис оиди хифзи мехнат дар асоси шартнома метавонадкабул шавад.

Бо талаби зарардида (дар холати фавти чабрдида – хешовандони вай)дар тафтишоти ходисахои нхуш метавонанд шахсони боваринок иштирок намоянд. Дархолате, ки шахсони боваринок иштирок намекунанд дар тафтишот, кордиханда хукукдорад, ки бо хучатхо тафтиши шинс шавад. Тафтиши холат ва сабаби ходисаи нхушдар муддати 3 шабонаруз аз лахзае, ки ходиса рух додаст ва ходисахои нохушигурухи, ки дар натича халокат рух додаст дар давоми 15 шабонаруз тафтиш гузаронидамешавад.

ПОДОШИЗАРАРЕ, КИ БА САЛОМАТИИ КОРГАРОН РАСИДААСТ.

Ба гайр аз конуни мехнат дар чумхурии точикистон конуд «дар бораисугуртаи ичтимои хатми аз хдисахои нохуш дар истехсолот ва беморихои касби»амал мекунад.

Мувофики ин конун субъектхояш инхо мебошанд сугурташуда,сугуртакунанда, муассисаи сугуртакунанда.

Сугурташуда шахсоне мебошанд, ки бояд хатман сугуртаи ичтимои азхолати нохуш дар истехсолот ва беморихои касби, ва инчунин шахсоне, ки дарнатичаи холатхои нохуш дар истехсолот ва беморихои касби ба саломатиашон зараррасидааст дар низоми тартибии мукараршуда тасдик шудааст мебошад ва онхо азкобилияти мехнатии касбии махрум шудасст.

Сугуртакунанда шахсони юридикии хама намуди ташкилотхои хукуки ёдигар шахсони ичрокунанда (нанимающих лиц), ки аз ходисахои нохуш даристехсолот ва беморихои касби хатман бояд сугурта кунанд.

Таъмини сугурта ичро карда мешавад: бо намуди ёри барои муваккатанкорношоям будан, бо сабаби вазиятхои сугуртави ва пардохт карда мешавад азхисоби воситахо ба сугуртаи хатмии ичтимои, бо намуди пардохти сугуртави яъне –пардохти сугуртаи яквакта ба сугурташуда ё ин ки ба шахсоне, ки хукукигирифтани ин намуди пардохтро бо ходисаи фавти вай, ва инчунин бо пардохтихармохаи сугуртави ба ин шахсон. Ба назар гирифта мешавад инчунин пардохтихарчоти иловаги бо бад шудани саломатии сугурташуда ба офияти (реабилитация)тибби, ичтимои, касбии у.

Ба ин пардохт дохил мешавад пардохтхо ба ёрии тиббии иловаги ваинчунин ба харочоти иловагии гизодихи, ва барои ба даст овардани дорухо, бабегона (парастории (уход) махсуси тибби ва маиши ба сугурташуда ва ин чунин бааъзои оилаи онхо), ба табобати снитарию-курорти, хамчунин пардхти рухсати(берун аз пардохти харсолаи рухсати) ба хама давмоти табобат ва рохкиро ба чоитабобат ва баргашт, арзиши рохкирои сугурташуда, ва дар холатхои зарури инчунинарзиши рохкирои шахси хамрохбуда ба чои табобат ва баргашт, зиндаги вагизохурии онхо.

Сугуртаи яквакта ва хармохаи пардохт таин карда мешавад ва пардохткарда мешавад ба сугурташуда – агар бо мулохизаи идораи экспертизаи тиббиюичтимои, ки натичааш расидани ходисаи сугуртави, ки гум кардани кобилиятимехнатии касби ва шахсоне, ки хукук ба гирифтани сугуртаи яквакта ва хармохадоранд – агар натичаи расиши вокеаи сугурта фавти сугурташуда шавад.

Микдори яквактаи пардхти сугурта муайян карда мешавад мувофик бодарачаи гум кардани кобилияти мехнатии касбии сугурташуда, ва аз микдори 60каратаи минималии пардохти мехнати, ки аз рузи пардохт мувофики конун мукураршудааст.

ТАШКИЛИ ГУЗАРОНИДАНИ АТТЕСТАТСИЯИ ЧОЙХОИ КОРИАЗ ЧИХАТИ ШАРОИТИ МЕХНАТ

Атестатсияи чойхои кори аз чихати шароити мехнат мухимтаринташкилкунии хифзи мехнат дар корхона мебошад.

Максади атестатсияи чойхои кори инхо мебошанд:

-муайян намудани хакикати мухими омилхои хатарнок ва зарарнокиистехсоли дар ин чойхо;

-бахо додани холати хакикии шароити мехнат дар чойхои кори;

-расонидани имтиёз ва чуброн (компенсации) ба корхои зарарнок вавазнини шароити мехнат.

Атестасияи чойхои кори аз чихати шароити мехнатро комисияиатестасинии крхона ичро мекунад.

Гузаронидани атестасияи чойхи кор ин мархилахоро мегузарад:

– муайян намудани хакикати мухими омилхои хатарнок ва зарарнокиистехсоли дар чойхои кори;

– бахо додани холати хакикии шароити мехнат дар чойхои кори;

-тайёр намудани чорабини барои бехтар намудани бехдошти шаритимехнат.

Натичаи кори комисияи атестатсинии крхона ба расмият даровардамешавад, ва дар асоси он накшаи чорабинии корхона барои бехтар намудани шароитимехнат ташкил карда мешавад.

Сертификатсияи чойхои кори. Сертификатсияи гигиени ба махсулот.

МИКРОИКЛИМХОИИСТЕХСОЛИ

Микроиклимхои бинохои истехсоли – ин иклими дохилии мухити инбинохо

13.Таъсир баорганизм

Байни инсон ва мухити атроф мубодилаи гарми руй медихад. Мубодилаигармии функсияи организм

Дар шароити иклимииодди мубодилаи гармии организм ичро карда мешавад асосан аз хисоби афканишотигарми, ки ба хисаи вай 45%

МИКРОИКЛИМХОИИСТЕХСОЛИ

Микроиклимхои истехсоли аз минтакаи иклими ва аз фаслхои сол,характери чараёнхои истехсоли ва намудхои тачхизотхои истифодашаванда, хачмибино ва микдори коргарон вобаста аст. Барои ин дар харгуна объектхомикроиклимхои истехсоли хархел аст. Лекин бо сершакли будани шароитимикроиклими онхоро шартан ба чор гурух чудо мекунанд:

1.Микроиклимхои истехсоли бо гармибарорихои кам. Микроиклимхои инбиноххо асосан вобаста аст аз иклими хамон мавзеъ.

2.Микроиклимхои истехсоли бо гармибарорихои зиёд. Ба инхо дохилмешавад сеххои охангари, нонвойхонахо, сеххои заводи шакар ва гайра.

3.Микроиклимхои истехсоли бо сардонии суни хаво. Ба инхо дохил мешавадхаргуна яхдонхо.

4.Микроиклимхои атмосфераи кушод, ки аз шароити иклимии боду-хавовобаста аст (мисол, хочагии кишлок, рохсози, сохтмон).

ЧАНГХОИИСТЕХСОЛИ

Бисёри чараёнхои истехсоли бо пайдоиши чанги зиёд вобаста аст.

Чанг – ин зарачахои тунуки дисперсиони, ки хангоми чараёнхоиистехсоли пайд мешавад – майда кардан, орд кардан ва коркарди харгуна чисмхоисахт, бехтан ва кучонидани масолеххои пошхуранда ва гайра.

Чангхои дар хаво баркашидашуда аэрозолхо ном доранд, чамшавиичангхо дар ягон чой яъне болои харгуна ашёхо аэрогелхо ном доранд.

Чангхои истехсоли ба органики (дарахти, торфи, ангишти) вагайриорганики (метали ва минерали) чудо мешаванд.

Бо дарачаи захрнокиашон чангхо ба захрнок ва безахр таксиммешаванд.

Таъсири зарарнокии чангхо вобаста аст аз микдори нафаскашии чанг,дарачаи дисперсионии онхо, аз таркиби химияви ва халшавандагии онхо.

ЗАХРХОИ ИСТЕХСОЛИ

Захрхо – модахое, ки бо микдори зиёд ба организ дохил мешавад, бабофтахои бадан (пусти бадан) бо тарзи химияви ё ин ки физико химияви таъсирмекунад, ва дар шароитхои муайян ба бад шудани саломати меорад.

Захрхои истехсоли ин захрхое, ки хангоми шароити фаолияти мехнатиба бад шудани коршоями ва саломатиро меорад захролудшавии касби ё ин киистехсоли мебшад.

Захрхои хаёти ин модахое, ки хангоми зиндаги ба у таъсир мекунад.Ин моддахо дар косметикахо ва харгуна дорухо мавчуд аст.

3.1.Тавсифиасосии шаклхои фаолияти инсон

Фаарга тражаетэлектрмагнитние поля

Операторский труд –бо чавобгарии зиёд ва

чавобгари оиди вайронкардани