Мархилахои ташаккул ва инкишофи назарияи иктисодӣ

Саволи 1.Инкишофи афкори иктисоди то давраи Меркунтелизм.

Саволи2. Сахми меркантелистон ва физиократхо дар илми иктисоди.

Саволи3. Иктисоди сиёсии классики: Вилиам Пети, Адам Смит ва Д. Рекардо.

Саволи4. марксизм дар таърихи омузиши назарияи иктисоди.

ЧАВОБХО

Саволи1. Инкишофи афкори иктисоди то давраи Меркунтелизм.

Илмииктисод дар даврахои гуногун бо роххои гуногун маънидод шудааст. Тафакурииктисод хамсоли чомеаи инсон мебошад. Дар ибтидо афкори иктисоди хамчунпадидахои алохидаи хикмат аз тарафи донишмандони замони пеш ташакул ёфта вазамони имруз онро хамчун як илми том мутахид намудаанд.Афкори иктисоди тодавраи Меркунтелизмро ба мутафакарони Юнон кадим, Хиндустони кадим, Чини кадиммансуб медонанд. Тибки назардощти мутафакирон заминахои ибтидои афкори иктисодиба асрхои Ҷ – VIII пеш аз мелод хануз дар Юнони кадим мушохидашудааст. Ксенафонт – дар асри IV рисолаеро бо номи « Ойкономия» навишта буд, ки дарон тарзи хочагидори ё рузгордори мавриди тахлил карор гирифта дода буд.

Афлотун мутафакирибузурги Юнони кадим дар китоби худ давлат тахлили масъалахои зерини иктисодитаксимоти мехнат моликияти хусуси шаклхои хочагидори муносибатхои молию пули вадар ин асос пайдоиши давлатро нишон додааст. Афлотун асоси пайдоиши давлатродар талаботи ахоли ба муборизаи онхо барои конеъ сохтани талаботи худ медонист.

Арасту –дар китоби сиёсат ва илми ахлок ба тарзу услуби идоракунии мамлакат шаклхоидавлатдори ахмияти махсуд додааст. Арасту зери мафхуми иктисоди мачмуимуносибатхои одамонро оиди муфитнокии неъматхо истифодаи сарват ва мубодиламефахмад. Архашастра-мутафакири Хинд

Чавоби Саволи 2

Авалинмактаби иктисоди мактаби Меркантиризм ба хисоб меравад, ки дар асрхои ҶV-дар Англия пайдошуда то охирхои асри ҶVIII дар аксарияти давлатхо (Фаронса, Галандия,Партугалия Испания) хамчун равияи иктисоди ташкил ва инкишоф ёфтааст.Меркантеризм аз калимаи италияви merkantе – точир, тичорат, савдогари мебошад.

Асосгузориин мактаб дар Англия Томас Мэн ва намояндагони асосии он Антуан де Монкретен, УСтафор, Кольбер ва дигарон мебошад. Сахми меркантелистон дар илми иктисод аз ониборат аст, онхо сарчашмаи асосии сарвати миллат, сохаи тичорат ва муомилотроэътироф намуда аз ин хисоб авзоиши захирахои тиллою нукраро дар кишварчонибдори мекарданд.

Меркантелистон ба новобасти худ ба 2 гурух чудо мешаванд:

1. меркантелистонипешина
2. меркантелистонибаъдина.

Фарки байнимеркантелистони пешинааз баъдина дар он буд, ки меркантелистони пешиначонибдори афзоиши захирахои тилло ва нукра дар кишвар Буда барои ба хоричбаровардани онхо зид буданд. Меркантелистони баъдина чонибдори назарияи«тичорати озод»,»баланси савдо» ва «баланси пардох (тороч)» буданд.

Аввалиншахсе, ки ба назарияи меркантелистони таъсир расонида иктисоддони Англис Д. хюнбуд, ки у дар модели «Нархи тилло воридод» исбот намуд, ки

афзоиши захираи тилло дар кишвар сабаби бекурбшавиион мегардад.

Бо гузашти айём ва пешрафти чомеа андешахои иктисодиниз тагир меёбанд.

Физиократхо мактаби дигари иктисоди мебошад дарФаронса дар асриҶVIII ипайдо шуд киасосгузори он духтури франсуз Франсуа Kенэ ба хисоб меравад физикхо чунин назарияропешниход намудаанд, ки сарчашмаи асосии сарвати милатро на ин ки тичорат балкиистехсолот ташкил медихад. Физиократ аз2 калима Юнони «физиос»-табиат ва«кратос»-хокимият иборат Буда дар ягчояги хокимияти табиат маънидод мешавад.Франсуа Kенэ пайравони у асоси боигариро дар муносибат базамин яъне истеъсоли махсулоти кишоварзи эътироф мекардан. Франсуа Kенэ дар китоби худ «чадвали иктисоди»тамомичомеаро ба 3 гурух чудо карда буд.

1. Синфиистеъсолкунандагон (табакаи махсулдех)-одамоне дохил кардае мешуд, ки бевоситадар замин кор мекардаанд.
2. Синфи заминдорон.
3. Синфи гайри истеъсолкунандагон (табакаи бе махсул), ки ба ин гурух Франсуа Kенэ онхоеро дохил мекард, ки дар сохахои гайрикишоварзи фаолият мекарданд.

Чавоби Саволи 3.

Мактабикласикхо хамчун мачмуи акидахои назарияи Меркантелизмону

Физииократхо бавучуд омадааст. Намояндаи асоси ин мактаб Андаб Слит, Давид Рекордо ва Вилам Тетти мебошад, ки чонибдориназарияи «тичорати озод» ва «Махдуд намудани дахолати давлат бариктисодият»мебошад.

АдаиСмит ва намояндагони дигари мактабииктисоди сиёси классики дар илму иктисоди чунин назарияхои асосиро пешниходнамуданд.-Исбот намуданд, ки мехнат асос ва меъёри ченкунии нархи молхомебошанд.

• Иктисод бояд аз чониби бозор танзим карда шавад.
• Бозор конунхои хоси худро дорад.
• Конунхои хусусияти умуми дощта аз чониби ягон кас,чориву танзим ва манъ карда мешавад.
• Сарчашмаи асосии даромади хамаи синфхои хамаичомеаро соахахои саноати, кишоварзи, тичорати, бонкдори ва гайрахо муайннамуданд

 Адам Смит соли 1776 асари худро бо номи«тадкикот оиди табиат ва сабабхои боигарии халкхо» аз чоп баровард ва дар онмасъалахои зерини иктисоди мавриди омузиш карор дода шуд: Хосилнокии мехнат,ракобат, куввахои истеъсолкунандаи чомеа, мухочирати озоди куввааш коргари,назарияи бартарихои киёси ва гайрахо ахмият додаасд.

ВилиамПетти асари худро бо номи «Арифметикаисиёси» аз чоп баровардсоли 1662 асари дигари у бо номи «Рисолаи оиди андозхо вабочхо» аз чоп баромад.дар асархои худ В. Петти бештар ба масъалахои сарчашмаидаромади давлат нишон дода шуда аввалин маротиба назарияи арзиши мехнаиропешниход намудааст.

ДевидРекардо – соли 1817 асари худро бо номи «Ибтидои иктисоди сиёси ва андозситони»аз чоп баровард. У бештар ба масъалахои дар низоми андозситони вучуд доштадиккати махсус дода ракобат ва намудхои онро низ тахлил намудааст.