Дар боби пешина зикр кардем, ки инсон ягона мавҷудест, ки ба воситаи олоту предметҳое меҳнат мекунад, ки худи ӯ аз маводу ашёҳои табиӣ месозад.
Инсон ҳамчун мавҷуди зинда манфиату талабот дорад. Талаботҳои он ҳам табиӣ ва ҳам иҷтимоиву маданӣ ва фарҳангиянд.
Маънои ҳаётро ба тарзҳои гуногун мефаҳмонанд.
Абӯрайҳон Муҳаммад бини Аҳмади Берунӣ (973-1048) дар хориҷи Синд, ки рустое аз тобеоти Хоразм аст, таваллуд ёфтааст.
Дар раванди инкишофи донишҳои инсонӣ ҳампайвандию ҳамтаъсирии маърифати ҳиссӣ ва зеҳнӣ нақши бузург дорад.
Мафҳуми «чиз» дар фарҳанги инсонӣ хеле барвақт, дар замоне, ки инсон худаш ва шуурашро аз воқеияти атроф ба ҷудою фарқ кардан оғоз намуд, пайдо шудааст.
Баъди инқирози сохти сотсиалистӣ дар кишвари мо низоми мафкуравии арзишҳои ба миллионҳо одамон муқаррарӣ низ рӯ ба дигаргуншавӣ овард.
Абӯбакр Муҳаммад Муҳиддин Ибни Арабӣ (1165-1240) аз намоёнтарин орифони ҷаҳони ислом мебошад.